ความหมายของคาถา

ความหมายของคาถา

เมื่อพูดถึงคาถา หลายท่านต้องนึกถึงการสวด การท่องมนต์ ที่เรียกเต็ม ๆ ว่า มนต์คาถา หรือคาถาอาคม

พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์
พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต)
พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)

ให้ความหมายของ “คาถา” ดังนี้

       1. คำประพันธ์ประเภทร้อยกรอง ในภาษาบาลี
           คู่กับ ไวยากรณ์ 2.
               คาถาหนึ่งๆ มี ๔ บาท เช่น
           อาโรคฺยปรมา ลาภา    สนฺตุฏฺฐี ปรมํ ธนํ
           วิสฺสาสปรมา ญาติ    นิพฺพานํ ปรมํ สุขํ ฯ
       2. พุทธพจน์ที่เป็นคาถา (ข้อ ๔ ในนวังคสัตถุศาสน์)
       3. ในภาษาไทย บางทีใช้ในความหมายว่า คำเสกเป่าที่ถือว่าศักดิ์สิทธิ์ อย่างที่เรียกว่าคาถาอาคม

พจนานุกรม ราชบัณฑิตยฯ 2554

ให้ความหมายของคำว่า “คาถา” ดังนี้

คาถา ๑

(๑) น. คำประพันธ์ประเภทร้อยกรองในภาษาบาลี, อัตราของฉันท์ คือ ๔ บาท เรียกว่า คาถาหนึ่ง

(๒) น. ชื่อคัมภีร์ในพระพุทธศาสนา เป็น ๑ ใน ๙ ส่วนของคัมภีร์นวังคสัตถุศาสน์. (ป.). (ดู นวังคสัตถุศาสน์ ประกอบ).

ความหมายที่เกี่ยวข้อง ดู   นวังคสัตถุศาสน์นวังคสัตถุศาสน์

  ลูกคำของ “คาถา ๑” คือ   คาถาพัน

คาถา ๒, คาถาอาคม

น. คำเสกที่ถือว่าศักดิ์สิทธิ์. (นี่คือคาถาที่คนโดยมากเข้าใจกัน แม้บทความของผมที่อยู่ในหมวด “คาถา” ก็หมายถึงสิ่งนี้

นวังคสัตถุศาสน์ คืออะไร มีอะไรบ้าง

นวังคสัตถุศาสน์ คือคำสั่งสอนของพระศาสดา มีองค์ ๙, พุทธพจน์มีองค์ประกอบ ๙ อย่าง,
ส่วนประกอบ ๙ อย่างที่เป็นคำสอนของพระพุทธเจ้า คือ

๑. สุตตะ คำสอนที่เป็นพระสูตรทั้งหลาย รวมทั้งพระวินัยปิฎกและนิทเทส
๒. เคยยะ คำสอนที่มีร้อยแก้วและร้อยกรองผสมกัน ได้แก่ พระสูตรที่มีคาถาทั้งหมด
๓. เวยยากรณะ ไวยากรณ์ คือความร้อยแก้วล้วน ได้แก่ พระอภิธรรมปิฎกทั้งหมด และพระสูตรที่ไม่มีคาถา เป็นต้น
๔. คาถา คำสอนที่เป็นบทร้อยกรองล้วน เช่น ธรรมบท เถรคาถา เถรีคาถา เป็นต้น)
๕. อุทาน ได้แก่ พระคาถาพุทธอุทาน ๘๒ สูตร
๖. อิติวุตตกะ ได้แก่ พระสูตรที่เรียกว่าอิติวุตตกะ ๑๑๐ สูตร
๗. ชาตกะ คำสอนที่เป็นชาดก ๕๕๐ เรื่อง
๘. อัพภูตธรรม เรื่องอัศจรรย์ คือพระสูตรที่กล่าวถึงข้ออัศจรรย์ต่าง ๆ
๙. เวทัลละ พระสูตรแบบถามตอบที่ให้เกิดความรู้และความพอใจแล้ว ซักถามยิ่ง ๆ ขึ้นไป เช่น จูฬเวทัลลสูตร มหาเวทัลลสูตร เป็นต้น
น วังคสัตถุศาสน์เขียนอย่างบาลีเป็น นวังคสัตถุสาสน์