หลักในการทำบุญในทางพระพุทธศาสนานั้น มีอยู่ 3 หลักใหญ่ ๆ คือ ทาน ศีล ภาวนา หากแยกย่อยออกไปอีกก็จะได้บุญกิริยาวัตถุ 10 ได้แก่
- ทานมัย บุญเกิดจากการให้เพื่อสงเคราะห์หรือบูชาแก่ผู้อื่น
- ศีลมัย บุญเกิดจากการงดเว้นจากความชั่วทุจริตทั้งหลาย ทางกาย วาจา
- ภาวนามัย บุญเกิดจากการอบรมจิตให้สงบ และเกิดสติปัญญา
- อปจายนมัย บุญเกิดจากการประพฤติอ่อนน้อมถ่อมตน
- เวยยาวัจจมัย บุญเกิดจากการขวนขวายบำเพ็ญสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น
- ปัตติทานมัย บุญเกิดจากการให้ส่วนบุญที่ตนได้บำเพ็ญมาแล้ว
- ปัตตานุโมทนามัย บุญเกิดจากการยินดีในบุญกุศลที่คนอื่นได้ทำแล้ว
- ธัมมัสสวนมัย บุญเกิดจากการฟังธรรม
- ธัมมเทสนามัย บุญเกิดจากการแสดงธรรม การสาธยายธรรม
- ทิฏฐุชุกรรม บุญเกิดจากการทำความเห็นให้ถูกต้องตามความเป็นจริง
วันมาฆบูชาปีนี้ ทำบุญอย่างไร
อันที่จริงแล้ว บุญเป็นเรื่องง่ายสำหรับผู้มีใจเป็นบุญ บุญสามารถเกิดขึ้นได้ตั้งแต่อยู่ที่บ้าน หรือสามารถเกิดขึ้นในทุกขณะจิต เช่น ได้ยินเสียงระฆัง เวลาพระตีตอนเช้าเย็นเพื่อเป็นสัญญาณสวดมนต์คนมีใจเป็นกุศลก็ยกมือสาธุหรือไม่ยกมือก็ได้กลัวคนเห็นแค่ทำใจเป็นกุศล เป็น ปัตตานุโมทนามัย บุญเกิดจากการยินดีในบุญกุศลที่คนอื่นได้ทำแล้ว หรือเห็นตักบาตรตอนเช้า อนุโมทนาด้วย ก็เป็น ปัตตานุโมทนามัย บุญเกิดจากการยินดีในบุญกุศลที่คนอื่นได้ทำแล้ว แต่ไม่ใช่ทานมัยนะ เพราะเราไม่ได้ให้ทานกับเขา เข้าเรื่องเลยดีกว่าคนเราชอบอะไรที่มันเป็นรูปธรรม เป็นกิจกรรมที่แตะต้องได้ วันมาฆบูชาปีนี้ ทำบุญอย่างไรดี
ทำบุญด้วยการระลึกถึงคุณพระรัตนตรัย
ตื่นเช้าขึ้นมาในวันมาฆบูชา วันนี้เป็นหยุดรัฐบาลให้หยุดเพื่อให้คุณทำกิจกรรมในทางพระพุทธศาสนา ไม่ใช่หยุดให้เที่ยว ฉะนั้น อันดับแรกของเช้าวันมาฆบูชา เมื่อลืมตาขึ้นมาควรระลึกบูชาพระรัตนครัย นึกถึงเหตุการณ์พระอริยสงฆ์ 1250 รูปมารวมกันก่อนเพื่อฟังโอวาทจากพระศาสดาเพื่อนำไปเป็นแบบอย่างในการเผยแผ่พระศาสนา คุณไม่ต้องไนึกถึงพระองค์นั้นทำดีทำไม่ดี นั่นเรื่องของคนอื่น เราทำบุญเพื่อตัวเรา ฉะนั้น นึกในสิ่งที่ใจเบิกบานให้เป็นบุญ
ทำบุญตักบาตรกับครอบครัว
ผมว่าเมื่อถึงวันมาฆบูชา หรือวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาแล้ว หากไม่ได้ทำบุญตักบาตร มันเหมือนขาดอะไรไปสักอย่างหนึ่งในชีวิตที่อยู่มาถึงจนถึงสำคัญเช่นนี้ รัฐให้หยุดเพื่อให้เราทำบุญทำกิจกรรม แต่เรามัวแต่นอนอยู๋ก็เหมือนโกงวันหยุดที่เขาให้หยุดเพื่อทำอะไร ฉะนั้น หากไม่ได้ไปร่วมกิจกรรมทางพระศาสนาที่วัด ก็ควรได้ทำบุญตักบาตรที่หน้าบ้านก็ยังดี
เข้าวัด ร่วมกิจกรรมทางพระพุทธศาสนาในวัด
ก็เป็นกิจกรรมพื้น ๆ ของพุทธศาสนิกชนทั่วไปในวัด เข้าวัด ทำอะไร เอาแบบพื้น ๆ ไหว้พระ เพื่อระลึกถึงคุณของพระรัตนตรัย ฟังธรรมในวัด รวมถึงกิจกรรมอื่น ๆ เช่น เวียนเทียน หรืออะไรที่ทำให้ใจเป็นกุศลอยู่ในบุญกิริยาวัตถุ 10 ทำไปเถอะครับ
ทำความสะอาดหิ้งพระ โต๊ะหมู่บูชา บ้านที่อยู่อาศัยให้สะอาด
ปกติเราก็ทำความสะอาดบ้านอยู่แล้ว แต่เมื่อถึงวันมาฆบูชาหรือก่อนวันมาฆบูชา เรามาทำความสะอาดหิ้งพระ จัดดอกไม้บูชาพระที่บ้าน (แต่ถ้าสถานที่ไม่สะดวกก็ไม่ต้องจัด) ทำความสะอาดโต๊ะหมู่บูชา ทำความสะอาดบ้าน ห้องนอน ห้องน้ำ ห้องครัว ในบ้าน นอกบ้าน เพื่อความอยู่สุขสบายแก่ผู้อยู่อาศัย แขกผ่านไปมาก็สบายตาสบายใจ ทำความสะอาดบ้าน ตกแต่งบ้าน ประดับธงธรรมจักรน้อมถวายเป็นพุทธบูชาในวันสำคัญทางศาสนา เป็นบุญแก่ตัวเราได้และคนอื่นได้
ทำความสะอาดที่สาธารณะ
นอกจากทำความสะอาดบ้าน ตกแต่งบ้านเป็นพุทธบูชาแล้ว คุณยังสามารถทำบุญด้วยการทำความสะอาดที่สาธารณะ เป็นต้นว่า ถนนหน้าบ้าน ถนนในหมู่บ้าน ศาลาพักริมทาง ศาลาประจำหมู่บ้าน วัดประจำหมู่บ้าน ข้อนี้ก็เป็น เวยยาวัจจมัย บุญเกิดจากการขวนขวายบำเพ็ญสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อผู้อื่น หรือหากไม่มีเวลาทำความสะอาดก็ไม่ควรทำความสกปรกให้เกิดขึ้น ทิ้งขยะให้เป็นที่ ปฏิบัติตามกฎวินัยของสังคม นี่ก็เป็น ศีลมัย บุญเกิดจากการงดเว้นจากความชั่วทุจริตทั้งหลาย ทางกาย วาจา
ปล่อยนกปล่อยปลา ให้อาหารสัตว์
ปลาหรือสัตว์ที่กำลังถูกฆ่า หรือที่เขานำมาเพื่อฆ่า ถ้าเราปลดปล่อยเขาจากความตาย ก็เป็นบุญอย่างหนึ่ง การปล่อยนกปล่อยปลา ให้อาหารสัตว์ คุณอย่าไปคิดมาก หน้าที่ของเราคือปล่อยในขณะนั้น แน่นอนว่าเราไม่สามารถปล่อยได้ทุกตัว แต่เราทำในสิ่งที่เราเห็นเฉพาะหน้า สุนัขจรจัดมาขออาหาร เราไม่สามารถที่จะให้อาหารมันได้ทุกตัว แต่เราให้ตัวที่เราเห็นเฉพาะหน้า และบุญก็เกิดขึ้นเฉพาะหน้าเรานี้เอง เห็นปลากกำลังถูกฆ่า ความสงสารเกิดขึ้นเฉพาะหน้า เราซื้อปล่อยไป บุญก็เกิดขึ้น ฉะนั้นอย่าไปกังวลใจกับคำว่า เราไม่สามารถซื้อปลามาปล่อยได้ทุกตัว
ทำบุญด้วยการคิดบวก
ทำบุญด้วยการคิดบวกนี้ คือคิดในทางกุศล คิดในทางที่ดี เช่น เห็นพระนั่งข้าง ๆ ขวดโซดาก็คิดเสียว่าท่านก็เป็นคนมีธาตุสี่ขันธ์มีเวทนาเหมือนกัน ท่านคงจะดื่มเพื่อระงับความกระหาย ระงับเวทนาหรืออาจจะเป็นโรคบางอย่างที่ต้องดื่มโซดานี่คือการคิดบวก ไม่ใช่ไปคิดว่าท่านดื่มเหล้าทั้ง ๆ ที่ก็ไม่เห็นขวดเหล้า
ถวายสังฆทาน
เรื่องถวายสังฆทานในวันสำคัญทางพระพุทธศาสนาเป็นอีกสิ่งหนึ่งที่พุทธศาสนิกชนนิยมทำ การถวายสังฆทานก็คือการนำสิ่งของไปให้พระที่วัดได้ใช้หรือคนที่อาศัยอยู่ในวัดมาวัดก็อาจจะมีส่วนได้ใช้ด้วย ฉะนั้น นึกถึงความเป็นจริง ควรถวายในสิ่งที่ใช้ได้จริง ๆ ผมแนะนำสิ่งของที่ใช้ทุกวัน หมดไปทุกวัน เป็นต้นว่า สบู่ ครีมอาบน้ำ น้ำยาซักผ้า ยาสีฟัน น้ำยาล้างห้องน้ำ น้ำยาล้างมือ นอกจากพระได้ใช้เองแล้วฆราวาสญาติโยมที่มาวัดก็ได้ใช้ด้วยครับ
ปัตติทานมัย บุญเกิดจากการให้ส่วนบุญที่ตนได้บำเพ็ญมาแล้ว
ตกเย็นหรือกลางคืนมา เมื่อเราไปทำบุญอย่างใดอย่างหนึ่ง หรือหลาย ๆ อย่างมาแล้ว เมื่อมาถึงบ้าน ให้อาบน้ำชำระร่างกาย ทำกิจอย่างอื่นเสร็จแล้ว สวดมนต์ตามปกติที่เคยสวดหรือไม่เคยสวดก็แล้วตาม แต่คืนนี้ให้ระลึกถึงคุณของพระรัตนตรัย ระลึกถึงบุญกุศลที่ได้ทำในวันนี้อันเป็นการทำบุญเนื่องในวันมาฆบูชา แล้วก็แผ่บุญนี้ให้แก่ผู้อื่นทั้งที่มีชีวิตอยู่และล่วงลับไปแล้ว ทั้งอยู่ในที่ไกลและในที่ใกล้ หากมีพ่อแม่ พี่น้อง ญาติในต่างแดนก็โทรศัพท์ให้เขาได้อนุโมทนาบุญด้วย ก็จะเป็นบุญกุศลอีกทางหนึ่ง
จะเห็นว่า วิธีการทำบุญตามที่ผมกล่าวมานี้ ไม่ใช่เรื่องซับซ้อนอะไร บางวิธีไม่ต้องใช้เงินอะไรเลยก็เกิดบุญได้
