พระขุนแผน ไม่ใช่ขุนแผน…ขุนแผน ไม่ใช่พระขุนแผน
เป็นอีกหนึ่งบทความที่ผมอยากจะเขียน แต่ก็ไม่รู้จะสื่อความหมายออกมาอย่างไรดี เพราะเราเองไม่ใช่นักเขียนมืออาชีพ ไม่ได้ฝึกการเขียนบทความมา ไม่ได้ฝึกการใช้ประโยคภาษาไทยมาอย่างถูกต้อง เป็นอันว่าเช่นเดิม นึกอย่างไรก็เขียนอย่างนั้น คิดออกมาอย่างไรก็เขียนอย่างนั้น
พระพิมพ์เนื้อผงปางสมาธิหรือปางมารวิชัย ประทับเหนือดอกบัว ภายใต้ซุ้มเรือนแก้ว ดังภาพตัวอย่างข้างบน ผู้คนเรียกกันว่าพระขุนแผนบ้าง บางคนก็เรียกสั้นเข้ามาอีกว่าขุนแผน (ถ้าจะมีคำว่าเรียกว่าขุนแผนให้ได้ ควรเรียกว่าพระขุนแผน ไม่ใช่ขุนแผนเฉย ๆ ) ในจำนวนคนที่เรียกนั้น มีไม่น้อยที่เข้าใจว่าคือขุนแผนในเรื่องขุนช้างขุนแผนแย่งนางวันทองกัน แต่อันที่จริงแล้วไม่ใช่อย่างนั้น ไม่ว่าจะเป็นพระขุนแผนบ้านกร่าง พระขุนแผนหลวงปู่ทิม พระขุนแผนหลวงพ่อสาคร หรือขุนแผนกรุอื่น ๆ เนื้อดิน เนื้อชิน ล้วนแต่เป็นพระพุทธปฏิมาทั้งนั้น คือเป็นรูปพระพุทธเจ้าทั้งนั้น ไม่มีความเกี่ยวข้องกับพระเอกขุนแผนในเรื่องวันทองแต่อย่างใด แต่ทำไมจึงพระพิมพ์เหล่านี้จึงถูกเรียกว่าพระขุนแผนนั้น พอสันนิษฐานได้ว่า
- เมื่อก่อนเจอพระเนื้อดินเผาในกรุวัดบ้านกร่าง ครั้งนั้นยังไม่รู้ว่าจะเรียกว่าพระอะไร เรียกกันว่าพระบ้านกร่างบ้าง พระกรุบ้าง ต่อมาพระเป็นที่รู้จักมากขึ้นจึงเรียกชื่อตามชื่อพระเอกในวรรณคดีขุนช้างขุนแผน เพราะอยู่ในจังหวัดเดียวกันคือจังหวัดสุพรรณบุรี และเรียกพระกรุอื่น ๆ วัดอื่น ๆ หรือที่พระเกจิอื่นสร้างที่มีลักษณะคล้ายกันว่าพระขุนแผน
- เล่ากันว่า พระพิมพ์นี้มีพุทธคุณโดดเด่นด้านเมตตามหานิยม มหาเสน่ห์ ด้วยเหตุนั้น จึงเรียกตามคุณสมบัติของไอดอลชายไทยแต่โบราณมาว่าพระขุนแผน
- เป็นเรื่องการตลาด ชื่อนั้นใครว่าไม่สำคัญ ถ้าเรียกว่าพระขุนแผน ชื่อนี้ใคร ๆ ก็รู้จัก ขึ้นชื่อลือชาด้านมหาเสน่ห์ (เจ้าชู้) ใคร ๆ ก็อยากมี เป็นที่ต้องการ ทำให้เกิดการซื้อง่ายขายคล่อง หากนึกภาพไม่ออกว่าชื่อนั้นสำคัญอย่างไร ให้นึกถึงต้นลั่นทม แม้จะมีดอกสวยงามแค่ไหน ใคร ๆ ก็ไม่สนใจ ขายไม่ออก บอกใครก็ไม่ต้องการมี เพราะมันจะทำให้ทุกข์ระทม แต่ความนิยมเริ่มเกิดขึ้นอีกที เมื่อเรียกใหม่ว่าลีลาวดี เป็นที่ต้องการ ซื้อง่ายขายคล่องขึ้นเยอะเลย
วิธีปฏิบัติต่อพระขุนแผน
เรียกให้เหมาะสม
พระเนื้อดินกรุบ้านกร่าง สันนิษฐานว่าท่านผู้สร้างน่าจะได้แรงบันดาลใจมาจากพระพุทธชินราช คือมีซุ้มเรือนแก้วคล้ายพระพุทธชินราช จึงเข้าใจว่าน่าจะเป็นพระเนื้อดินจำลององค์พระชินราชมา อีกประการหนึ่ง การสร้างพระในสมัยนั้นเพื่อไว้อาราธนาคุ้มครองป้องกันภัยในศึกสงครามหวังชัยชนะ หรือมิเช่นนั้นก็สร้างเฉลิมฉลองหลังจากได้รับชัยชนะแล้ว การสร้างพระเนื้อดินที่จำลองมาจากพระพุทธชินราชก็สมควรแก่เหตุ เพราะชินราช แปลว่าชัยชนะใหญ่ หรือเจ้าแห่งชัยชนะ ชนะทุกทิศทาง ชนะสิบทิศ (แต่ถ้าพระพุทธเจ้าหมายถึงชนะกิเลส) พระกรุบ้านกร่างจึงเป็นพระพุทธชินราช แต่ทุกวันนี้จะให้ใครมาเรียกพระบ้านกร่าง พระขุนแผนหลวงปู่ทิม หลวงพ่อสาครว่าเป็นพระพุทธชินราชคงไม่ได้แล้ว เขาจะหัวเราะเยอะเอา เป็นอันว่า ถ้าจะเรียกให้มีคำว่าขุนแผนให้ได้ ก็ควรใช้คำว่าพระขุนแผน ไม่ควรเรียกว่าขุนแผนเฉย ๆ เพราะจะสื่อความหมายถึงขุนแผนในวรรณคดีขุนช้างขุนแผนแย่งนางวันทองกัน (เป็นที่น่าสังเกตว่า การสร้างและเรียกพระพิมพ์นี้ โดยมากจะมีแต่ในสายภูธร วัดในกรุงเทพไม่ค่อยสร้าง)
ปฏิบัติให้เหมาะสม
เนื่องจากพระขุนแผนเป็นพุทธชินราชจำลอง เป็นพระพุทธปฏิมา หรือเป็นรูปพระพุทธเจ้า จึงต้องปฏิบัติให้เหมาะสม ไม่โยน ไม่ข้าม ไม่นำมาคาดเอว ไม่นั่งทับ ให้ปฏิบัติเหมือนกับพระพุทธทั่ว ๆ ไป
ภาพประกอบข้างบน เป็นขุนแผนไอดอลของชายไทยในวรรณคดีขุนช้างขุนแผนโดยแท้ ไม่ใช่พระขุนแผน ไม่ใช่พระพุทธ
ส่วนรายการนี้ เป็นขุนช้าง คู่ปรับของขุนแผนในวรรณคดีไทย
ส่วนขุนแผนสะกดทัพ ผมไม่แน่ใจว่าท่านผู้สร้างสื่อถึงพระพุทธหรือสื่อถึงตัวขุนแผนกันแน่ น่าจะสื่อถึงตัวขุนแผนในวรรณคดี เพราะแต่งเครื่องนักรบ ด้านหลังก็มีนักรบบนหลังม้าเข้าใจว่าน่าจะเป็นตัวขุนแผน และให้ชื่อว่าขุนแผนสะกดทัพ
สุดท้ายผมขอฝากถึงผู้ที่จะสร้างพระขุนแผน หรือขุนแผน ควรที่จะแยกรูปลักษณ์ให้ชัดเจนว่าท่านกำลังสร้างพระพุทธที่เรียกว่าพระขุนแผน หรือท่านสร้างขุนแผนนักรักนักรบในวรรณคดีกันแน่ อย่างภาพประกอบข้างล่าง ไม่เหมาะสมอย่างยิ่ง ใครมองก็บอกว่าเป็นพระประธานอุ้ม
