การถวายทานนั้นมี 2 ประเภท คือ การถวายเครื่องอุปโภคบริโภคให้แก่บุคคลใดบุคคลหนึ่งโดยเฉพาะเจาะจง เรียกว่า ปาฏิบุคลิกทาน และการถวายโดยมีความตั้งใจถวายหรือให้เป็นสาธารณะไม่เจาะจงผู้ใด ไม่ว่าผู้รับจะเป็นพระภิกษุหรือสามเณร ซึ่งเป็นการถวายอุทิศให้แก่สงฆ์จริง ๆ เรียกว่า สังฆทาน ในส่วนของการถวายสังฆทานนั้น ผมได้เขียนคำสำหรับถวายสังฆทานไว้มากแล้ว บทความนี้จะนำเสนอคำถวายปาฏิปุคคลิกทาน คือถวายแบบเจาะจงบุคคล ไม่ใช่ถวายเป็นสังฆทาน
คำถวายปาฏิปุคคลิกทาน คือคำถวายสิ่งของแก่พระรูปเดียว เจาะจงเป็นถวายส่วนตัว
อิมานิ มะยัง ภันเต ทานะวัตถูนิ (เปลี่ยนไปตามสิ่งที่จะถวาย) สะปะริวารานิ อัยยัสสะ โอโณชะยามะ สาธุโน ภันเต อัยโย อิมานิ ทานะวัตถูนิ (เปลี่ยนไปตามสิ่งที่จะถวาย) สะปะริวารานิ ปะฏิคคัณหาตุ อัมหากัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ
ข้าแต่พระคุณเจ้าผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอน้อมถวาย ซึ่งวัตถุทาน (หรือระบุชื่อสิ่งที่จะถวาย) กับของที่เป็นบริวารทั้งหลายเหล่านี้ แด่พระคุณเจ้า ขอพระคุณเจ้าโปรดรับซึ่งวัตถุทาน (หรือระบุชื่อสิ่งที่จะถวาย) กับของที่เป็นบริวารทั้งหลายเหล่านี้ เพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข แก่ข้าพเจ้าทั้งหลาย สิ้นกาลนานเทอญ
คำถวายปาฏิปุคคลิกทาน คือคำถวายสิ่งของแก่พระจำนวนมากหลายรูป ถวายส่วนตัว
อิมานิ มะยัง ภันเต ทานะวัตถูนิ (เปลี่ยนไปตามสิ่งที่จะถวาย) สะปะริวารานิ อัยยานัง โอโณชะยามะ สาธุโน ภันเต อัยยา อิมานิ ทานะวัตถูนิ (เปลี่ยนไปตามสิ่งที่จะถวาย) สะปะริวารานิ ปะฏิคคัณหาตุ อัมหากัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ.
ข้าแต่พระคุณเจ้าผู้เจริญทั้งหลาย ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอน้อมถวาย ซึ่งวัตถุทาน (หรือระบุชื่อสิ่งที่จะถวาย) กับของที่เป็นบริวารทั้งหลายเหล่านี้ แด่พระคุณเจ้าทั้งหลาย ขอพระคุณเจ้าทั้งหลายโปรดรับซึ่งวัตถุทาน (หรือระบุชื่อสิ่งที่จะถวาย) กับของที่เป็นบริวารทั้งหลายเหล่านี้ เพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข แก่ข้าพเจ้าทั้งหลาย สิ้นกาลนานเทอญ
คำถวายปาฏิปุคคลิกทาน หรือปฏิปุคคลิกทาน หรือบุคคลิกทาน ที่ผมให้มาเป็นตัวอย่างนี้ เหมาะสำหรับผู้ถวายหลายคน ถวายเป็นหมู่คณะ และสิ่งของที่จะถวายนั้นอยู่ในมือ ที่ผมทำเป็นตัวทึบไว้ เปลี่ยนไปตามสิ่งที่จะถวาย หรือจะคำรวม ๆ ตามที่ผมได้ทำเป็นตัวอย่างไว้ก็ได้ครับ
อัยยัสสะ, อัยโย บางแห่งใช้เป็น สีละวันตัสสะ, สีละวา แปลว่า (พระภิกษุ) ผู้ทรงศีล
อัยยานัง, อัยยา บางแห่งใช้เป็น สีละวันตานัง, สีละวันตา แปลว่า (พระภิกษุ) ผู้ทรงศีลทั้งหลาย
ปาฏิปุคคลิกมี 14 แบบ (การให้ทานแบบเฉพาะเจาะจง แก่บุคคล 14 จำพวก)
1.พระตถาคต
2.พระปัจเจก
3.ผู้เป็นอรหันต์
4.ผู้ปฏิบัติเพื่อทำอรหัตผลให้แจ้ง
5.พระอนาคามี
6.ผู้ปฏิบัติเพื่อทำอนาคามีผลให้แจ้ง
7.พระสกทาคามี
8.ผู้ปฏิบัติเพื่อทำสกทาคามีให้แจ้ง
9.พระโสดาบัน
10.ผู้ปฏิบัติเพื่อทำโสดาปัตติผลให้แจ้ง
11.บุคคลภายนอกผู้ปราศจากกาม
12.บุคคลผู้มีศีล
13.ปุถุชนผู้ทุศีล
14.สัตว์เดรัจฉาน
การให้ทานแบบเฉพาะเจาะจง แก่บุคคล 14 จำพวกนี้ เรียงลำดับตามอานิสงส์มากน้อยตามลำดับ