คูน เป็นภาษาเรียกแบบทางการว่า ราชพฤกษ์ หรือ ชัยพฤกษ์ มีชื่อเรียกทางวิทยาศาสตร์ว่า Cassia fistula ชื่ออื่น ๆ เช่น ภาคเหนือ : ลมแล้ง, ภาคใต้ : ราชพฤกษ์ ลักเกลือ หรือลักเคยกะเหรี่ยงและกาญจนบุรี : กุเพยะ แต่โดยทั่วไปเรียกว่า คูน เพราะจำได้ง่าย เข้าใจง่าย และในบทความนี้ก็จะเรียกว่าคูน คูน เป็นพืชพื้นเมืองเจริญเติบโตในแถบเอเชียใต้ มีตั้งแต่ทางด้านใต้ของประเทศปากีสถานไปถึงอินเดีย ศรีลังกา พม่า ตลอดถึงไทยด้วย
สรรพคุณทางยาของคูน
ความเชื่อทางด้านความเป็นมงคลของต้นคูน
แต่โบราณมาคนไทยคนลาว มีความเชื่อและถือว่าคูนเป็นไม้มงคลจึงนิยมใช้ในการประกอบพีธีกรรมที่สำคัญต่าง ๆ เช่น พีธีเสาไม้หลักเมือง ใช้เป็นส่วนประกอบในการทำคฑาจอมพล ใช้ทำยอดธงชัยเฉลิมพลของกองทัพ ทำพิธียกเสาปลูกบ้าน เป็นต้น
นอกจากนั้นแล้ว คนเฒ่าคนแก่สมัยก่อนมีความเชื่อว่า ควรปลูกต้นคูนไว้ด้านทิศตะวันตกเฉียงใต้ของบ้านเรือน เพื่อเป็นการส่งเสริมหนุนให้ผู้ที่อยู่อาศัยในบ้านเรือนนั้นมีแต่ความเจริญรเป็นทวีคูณ นับเป็นความฉลาดอย่างหนึ่งของคนโบราณเพราะทิศทางนั้นจะได้รับแดดกล้าในช่วงเวลาบ่าย จึงควรปลูกต้นไม้ใหญ่เพื่อบังแสงแดด ลดความร้อน ทำให้รู้สึกสดชื่นเมื่อได้เห็นดอกคูณสีเหลืองอ่อนสวยงาม และยังมีความเชื่ออีกว่า บ้านใดได้ปลูกต้นคูนไว้ประจำบ้านเรือนแล้ว จะช่วยส่งเสริมคนในบ้านนั้นให้ได้เกียรติมีศักดิ์ศรี ฝักของต้นคูนยังสามารถนำมาใช้พิธีศักดิ์สิทธิ์ เช่น นำมาใส่ในน้ำเพื่อทำเป็นน้ำมนต์ ในการยกเสาบ้าน ใบ ใช้ในการประพรมน้ำมนต์ได้ เชื่อว่าขับสิ่งไม่ดีต่าง ๆ ออกไป นำมาซึ่งความเจริญรุ่งเรืองเป็นทวีคูณ สรรพคุณของคูนตามความเชื่อนั้น พอสรุปได้ดังนี้
– ไม้คูณ โดยเฉพาะแก่นคูณนั้น เชื่อว่าเป็นมงคล นิยมนำมาเป็นของสูง เช่น ยอดธงประจำกองทหาร ไม้คฑา ไม้ตะพด เป็นต้น
– แก่นคูน นิยมนำมาแกะเป็นเครื่องรางของขลัง เช่น ปลัดขิก เป็นต้น ซี่งมีพระเกจิอาจารย์หลายรูปนำมาแกะ มีหลวงพ่ออี๋ วัดสัตหีบ หลวงปู่ทิมเป็นต้น ถ้าได้ไม้คูนตายพรายยิ่งดี
– ฝักแก่ และใบ นิยมนำมาประกอบในพิธีสำคัญตามความเชื่อชาวบ้าน เช่น ทำน้ำมนต์ ผูกเสาเอก แขวนหน้าร้าน เพื่อเป็นสิริมงคล เจริญรุ่งเรืองเป็นทวีคูณ
– แก่น คนเฒ่าคนแก่นิยมนำมาเป็นส่วนประกอบสำคัญที่ขาดไม่ได้ในการเคี้ยวหมาก ใช้พ่นรักษาโรคต่าง ๆ
– คูน มีชื่อเป็นทางการที่เป็นทางการคือ ราชพฤกษ์ หรือชัยพฤกษ์ ซึ่งชื่อก็ยังเป็นมงคล ถือว่าเป็นราชาแห่งไม้ หรือไม้แห่งชัยชนะ
– คูน ประเทศไทยถือว่าเป็นไม้ประจำชาติ จึงถือว่าเป็นไม้มงคลนั่นเอง
คูนตายพราย
ต้นไม้ตายพราย คือต้นไม้ยืนตายทั้งต้น โดยไม่ทราบสาเหตุว่าทำไม่ถึงตาย คนโบราณเชื่อว่าต้นไม้ต้นนั้น เคยเป็นที่สิ่งสถิตของรุกขเทวดามาก่อน เมื่อเทวดาจุติ (ตายหรือเคลื่อนย้ายไปที่ใหม่) ต้นไม้ต้นนั้นก็จะตายยืนต้น แน่นอนว่าต้นไม้ต้นนั้นเคยได้รับรัศมีหรือพลังแห่งเทพมาก่อน จึงถือว่าเป็นต้นไม้ที่ศักดิ์สิทธิ์ ถือว่าเป็นไม้มงคลหรือไม้แห่งอาถรรพ์ โดยเฉพาะต้นคูนแล้วชื่อก็เป็นมงคลอยู่แล้ว ทั้งต้นและดอกก็สวยงาม ต้นคูนต้นใดตายพรายจึงนับสุดยอดแห่งไม้อาถรรพ์ด้านมงคล ท่านใครเจอต้นคูนตายพราย ให้ทำการตั้งเครื่องบูชา มีดอกไม้ของหอมเป็นต้น เพื่อทำการขอมา เมื่อได้มาแล้ว นิยมนำมาแกะเป็นพระพุทธรูป พระเครื่อง ตลอดถึงเครื่องรางอื่น ๆ เช่น ปลัดขิกเป็นต้น