ประวัติวันขึ้นปีใหม่ วันขึ้นปีใหม่ไทย วันขึ้นปีใหม่พระพุทธศาสนา

พจนานุกรมฉบับราชตบัณฑิตยสถาน ให้ความหมายของคำว่า ” ปี” ไว้ดังนี้ ปี หมายถึง เวลา ชั่วโลกโคจรรอบดวงอาทิตย์ครั้งหนึ่งราว 365 วัน : เวลา 12 เดือนตามสุริยคติ

วันขึ้นปีใหม่ เป็นเวลาที่ปฏิทินปีใหม่เริ่มต้นและนับปีปฏิทินเพิ่มขึ้นหนึ่งปี วันขึ้นปีใหม่ในปฏิทินกริกอเรียนที่ใช้กันทั่วโลกปัจจุบัน ตรงกับวันที่ 1 มกราคม

ประวัติวันขึ้นปีใหม่

วันปีใหม่ มีประวัติความเป็นมาซึ่งเปลี่ยนแปลงไปตามยุคสมัยและความเหมาะสม ตั้งแต่ในสมัยเริ่มแรกเมื่อชาวบาบิโลเนียเริ่มคิดค้นการใช้ปฏิทิน โดยอาศัยระยะต่าง ๆ ของดวงจันทร์เป็นหลักในการนับ เมื่อครบ 12เดือนก็กำหนดว่าเป็น 1ปี และเพื่อให้เกิดความพอดีระหว่างการนับปีตามปฏิทินกับปีตามฤดูกาล จึงได้เพิ่มเดือนเข้าไปอีก 1เดือน เป็น 13เดือนในทุก 4ปี

ต่อมาชาวอียิปต์ กรีก และชาวเซมิติค ได้นำปฏิทินของชาวบาบิโลเนียมาดัดแปลงแก้ไข อีกหลายคราวเพื่อให้ตรงกับฤดูกาลมากยิ่งขึ้นจนถึงสมัยของกษัตริย์จูเลียต ซีซาร์ ได้นำความคิดของนักดาราศาสตร์ชาวอียิปต์ชื่อ โยซิเยนิส มาปรับปรุง ให้ปีหนึ่งมี 365วัน ในทุก ๆ 4ปี ให้เติมเดือนที่มี 28วัน เพิ่มขึ้นอีก 1วัน เป็น 29วัน คือเดือนกุมภาพันธ์ เรียกว่า อธิกสุรทิน

เมื่อเพิ่มในเดือนกุมภาพันธ์มี 29วันในทุก ๆ 4ปี แต่วันในปฏิทินก็ยังไม่ค่อยตรงกับฤดูกาลนัก คือเวลาในปฏิทินยาวกว่าปีตามฤดูกาล เป็นเหตุให้ฤดูกาลมาถึงก่อนวันในปฏิทินและในวันที่ 21มีนาคมตามปีปฏิทินของทุก ๆ ปี จะเป็นช่วงที่มีเวลากลางวันและกลางคืนเท่ากัน คือเป็นวันที่ดวงอาทิตย์จะขึ้นตรงทิศตะวันออก และลับลงตรงทิศตะวันตกเป๋ง วันนี้ทั่วโลกจึงมีช่วงเวลาเท่ากับ 12ชั่วโมง เท่ากัน เรียกว่า วันทิวาราตรีเสมอภาคมีนาคม (Equinox in March)

แต่ในปี พ.ศ. 2125วัน Equinox in March กลับไปเกิดขึ้นในวันที่ 11มีนาคม แทนที่จะเป็นวันที่ 21มีนาคม ดังนั้น พระสันตะปาปาเกรกอรี่ที่ 13จึงทำการปรับปรุงแก้ไขหักวันออกไป 10วันจากปีปฏิทิน และให้วันหลังจากวันที่ 4ตุลาคม พ.ศ. 2125แทนที่จะเป็นวันที่ 5ตุลาคม ก็ให้เปลี่ยนเป็นวันที่ 15ตุลาคมแทน (เฉพาะในปี 2125นี้) ปฏิทินแบบใหม่นี้จึงเรียกว่า ปฏิทินเกรกอเรี่ยน จากนั้นได้ปรับปรุงประกาศใช้วันที่ 1มกราคม เป็นวันเริ่มต้นของปีเป็นต้นมา

ความเป็นมาของ วันขึ้นปีใหม่ไทย

ในอดีตวันขึ้นปีใหม่ของไทย มีการเปลี่ยนแปลง 4 ครั้ง ดังนี้

1. วันขึ้นปีใหม่ไทย ตรงกับวันแรม 1 ค่ำเดือนอ้าย
   เดือน 1 หรือเดือนแรกของปีตามปฏิทินจันทรคติ อาจจะตรงกับเดือนมกราคม หรือมาก่อนเดือนมกราคมนิดหน่อย เช่น เดือนอ้ายในปี 2565 ตรงกับวันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ.2564 เป็นวันอาทิตย์ ขึ้น ๑ ค่ำ เดือนอ้าย(๑) ปีฉลู เหตุที่กำหนดวันดังกล่าวเป็นวันขึ้นปีใหม่เพราะประเพณีในทางพระพุทธศาสนา (หมายถึงประเทศหรือพุทธศาสนิกชนที่นำถือพระพุทธศาสนา) กำหนดให้ 1 ปี มี 3 ฤดู ได้แก่ เหมันตฤดู ฤดูหนาว คิมหันตฤดู ฤดูร้อน วสัตฤดู ฤดูฝน โดยถือว่าเหมันตฤดูเป็นการเริ่มต้นปี
2. วันขึ้นปีใหม่ไทย ตรงกับวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5
   โดยถือเอาตามคติของศาสนาพราหมณ์ ผมยังไม่ได้สืบค้นเข้าไปอีกว่าเกิดขึ้นในสมัยใด เป็นที่น่าแปลกว่า เมืองพุทธเป็นเมืองพระพุทธศาสนา แต่ทำไมต้องกำหนดวันขึ้นปีใหม่ตามคิตพราหมณ์
3. วันขึ้นปีใหม่ไทย ตรงกับวันที่ 1 เมษายน
   เป็นครั้งแรกที่มีการกำหนดวันขึ้นปีใหม่ตามปฏิทินสุริยคติ เริ่มใช้ตั้งแต่ปี พ.ศ.2432 แห่งรัชกาลพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ที่กำหนดเช่นนั้น อาจจะเป็นเพราะต้องการให้มีวันขึ้นปีใหม่ที่ชัดเจนขึ้น ไม่คลาดเคลื่อนไปตามจันทรคติ ซึ่งแต่ละปีไม่แน่นอน แต่อย่างไรก็ตาม วันที่ 1 เมษายน ก็ยังอยู่ในช่วงวันที่ใกล้เคียงกับวันขึ้น 1 ค่ำ เดือน 5 คนจึงเลือกที่จะจำและฉลองวันขึ้นปีใหม่แบบเก่ามากกว่า
4. วันขึ้นปีใหม่ไทย ตรงกับวันที่ 1 มกราคม
   ต่อมาได้มีการพิจารณาเปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่อีกครั้งหนึ่ง โดยคณะรัฐมนตรีได้แต่งตั้งคณะกรรมการ ซึ่งมีหลวงวิจิตรวาทการ เป็นประธานกรรมการ ที่ประชุมมีมติเป็นเอกฉันท์ให้เปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่เป็นวันที่ 1 มกราคม โดยกำหนดให้วันที่1 มกราคม 2484 เป็น วันขึ้นปีใหม่เป็นต้นไปและใช้มาจนถึงทุกวันนี้

เหตุผลที่ทางราชการได้เปลี่ยนวันขึ้นปีใหม่จากวันที่ 1 เมษายนมาเป็นวันที่ 1 มกราคม ก็คือ

1. ไม่ขัดกับพุทธศาสนาในด้านการนับวัน เดือน และการร่วมฉลองปีใหม่ด้วยการทำบุญ
2. เป็นการเลิกวิธีนำเอาลัทธิพราหมณ์มาคร่อมพระพุทธศาสนา
3. ทำให้เข้าสู่ระดับสากลที่ใช้อยู่ในประเทศทั่วโลก
4. เป็นการฟื้นฟูวัฒนธรรม คตินิยม และจารีตประเพณีของชาติไทย

กิจกรรมที่ชาวไทยส่วนใหญ่มักจะยึดถือปฏิบัติในวันขึ้นปีใหม่ได้แก่

1. การทำบุญตักบาตร โดยอาจตักบาตรที่บ้าน หรือไปที่วัดหรือตามสถานที่ต่างๆที่ทางราชการเชิญชวนไปร่วมทำบุญ
2. การกราบขอพรจากผู้ใหญ่ และอวยพรเพื่อนฝูง การมอบของขวัญ การมอบช่อดอกไม้ หรือการส่งบัตรอวยพร
3. การจัดงานรื่นเริง การจัดเลี้ยงในหมู่เพื่อนฝูง ญาติพี่น้องหรือตามหน่วยงานต่าง ๆ

วันขึ้นปีใหม่นับเป็นโอกาสดีที่จะทำให้เราได้ทบทวนถึงการดำเนินชีวิตในอดีต เพื่อจะได้แก้ไขข้อบกพร่องที่เกิดขึ้นในอดีตให้ดีขึ้น

สำหรับปีใหม่ของพระพุทธศาสนา หมายถึงวันที่เกี่ยวข้องกับเหตุการณ์สำคัญในพระพุทธศาสนา ควรเป็นวันวิสาขบูชา อันเป็นวันคล้ายวันประสูติ ตรัสรู้ ปรินิพพานแห่งองค์สมเด็จพระศาสดาจารย์สัมมาสัมพุทธเจ้าของเราทั้งหลาย เหตุว่าเป็นวันเริ่มต้นแห่งการนับพุทธศักราชใหม่

กิจกรรมในวันขึ้นปีใหม่

วันที่ 1 มกราคม ของทุกปี จะมีการทำบุญตักบาตรและอุทิศส่วนกุศลผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว ฟังเทศน์ ปล่อยปลา ปล่อยนก อวยพรซึ่งกันและกัน หรืออาจจะส่งการ์ดบัตรอวยพร ของขัวญไหว้ผู้ใหญ่เพื่อรับพร และสรงน้ำพระพุทธรูป ประดับธงชาติ และจะเตรียมทำความสะอาดบ้าน และที่พักอาศัย

---

ที่มา :
wikipedia.org
prajan.go.th