ผมเองมีความสงสัยมานานว่าทำไมเวลาทำน้ำพระพุทธมนต์ หรือทำน้ำด้วยมนต์ต่าง ๆ ชาวบ้านนิยมนำส้มป่อยมาเผาไฟแล้วนำมาใส่ในขันน้ำที่จะเตรียมให้พระสงฆ์ทำน้ำพระพุทธมนต์

ส้มป่อย คืออะไร
ส้มป่อย เป็นไม้พุ่มรอเลื้อย มีหนามแข็ง ลำต้นและกิ่งอ่อนมีขนสีน้ำตาลปกคลุมไปทั่ว ปลายใบเป็นติ่งหนามแหลมอ่อนโค้ง ใบประกอบ มีหูใบ ใบย่อยไม่มีก้านใบ ดอกช่อแบบกระจุก ออกตามซอกใบและปลายกิ่ง ดอกย่อยขนาดเล็ก ผลเป็นฝักรูปขอบขนาน แบน หนา เมื่อแห้งผิวย่น ขรุขระ
ส้มป่อย สรรพคุณ ทางยา
ฝักอ่อนและใบอ่อน มีรสเปรี้ยว สามารถนำไปประกอบอาหารได้
ฝักแก่ตากแห้ง ต้มกับขมิ้นใช้สระผมได้
ใบ ใช้เป็นส่วนประกอบในการย้อมผ้าไดั
ในฝัก มีสารกลุ่มซาโปนินหลายชนิด ทำให้เกิดฟองเมื่อนำฝักส้มป่อยตีกับน้ำ
ราก ใช้เป็นยาแก้ไข้ ใช้เป็นยาขับเสมหะ แก้บิดได้
ส้มป่อยตำความเชื่อ ในพิธีกรรม
ความเชื่อที่ว่านี้ ต้องทำความเข้าใจว่าเป็นความเชื่อนอกพระพุทธศาสนา แต่การเชื่อแบบนี้ไม่ใช่เรื่องผิดอะไรมากมาย เป็นแค่เครื่องประกอบเล็ก ๆ น้อย ๆ เท่านั้น เราไม่ไดัฝากที่พึ่งจริงจังอะไรกับความเชื่อนี้
ทางภาคเหนือ อีสาน เชื่อว่าส้มป่อยเป็นไม้พึชมงคลชนิดหนึ่ง นิยมนำมาใช้ประกอบทำน้ำมนต์ วิธีใช้ก็คือนำฝักส้มป่อยมาเผาไฟอย่าให้ไหม้มากนัก พอห่าม ๆ แล้วนำมาแช่ใส่ในน้ำที่จะทำน้ำมนตต์ ซักพักน้ำส้มป่อยก็เริ่มจะออกสีเลืองกลิ่นหอม จากนั้นจึงนำไปสรงน้ำพระ รดน้ำดำหัวผู้หลักผู้ใหญ่ช่วงสงกรานต์ หรือนำมาอาบก็ได้ สระหัวสระผมเพื่อความเป็นสิริมงคล คนโบราณนิยมทำน้ำส้มป่อยรดหัวในวันพระใหญ่
เชื่อกันมาว่า ในฝักส้มป่อยนั้น มีอานุภาพความที่ศักดิ์สิทธิ์ยิ่งนักด้วยตนเองโดยไม่ต้องผ่านการสวดปลุกเสกด้วยคาถาใด ๆ เมื่อนำมาแช่ก็เป็นน้ำมนต์ในตัว สามารถที่จะชำระล้างสิ่งรังควาน ลางร้าย นิมิตร้าย ฝันร้าย จากการรังครวนของวิญญาณร้าย สิ่งอัปมงคลต่าง ๆ ได้ นอกจากนั้นยังทำให้ผู้อาบน้ำมนต์ส้มป่อยนี้ แคล้วคลาดปลอดภัยจากอันตราย จากและมีโชค มีลาภ มีเมตตามหานิยม เพิ่มเสน่ห์ ค้าขายร่ำรวย ประพรมรถ ยานพาหนะ เดินทางปลอดภัย มีโชคลาภ
วิธีทำน้ำพระพุทธมนต์ ส้มป่อย
เมื่อพระพุทธศาสนาเผยแผ่เข้ามาและเราไดัหันมายอมรับพระพุทธศาสนา เราจึงนำความประเพณีเดิมหรือสิ่งที่เคยปฏิบัติมาน้อมเข้ามาสู่พระพุทธศาสนา จึงได้นำน้ำส้มป่อยตามกรรมวิธีทำข้างบนแล้ว คือการนำส้มป่อยมาเผาไฟให้พอหอม แล้วมาทุบเปลือกนิดหน่อยพอให้แตกแล้วนำมาแช่น้ำในขันเพื่อทำน้ำมนต์ จากนั้นนิยมมาใช้ในพิธีที่ต้องนิมนต์พระมาเจริญพระพุทธมนต์เพื่อทำน้ำพระพุทธมนต์ หรือนำไปให้พระที่วัดทำน้ำพระพุทธมนต์ให้เพื่อความเป็นสิริมงคล ไม่เช่นนั้น เราก็สามารถทำน้ำพระพุทธมนต์ได้ด้วยตนเอง ถ้าเน้น ปัดเป่ารังครวน ป้องกันลางร้าย นิมิตร้าย แก้ฝันร้าย หรือสิ่งที่เกิดขึ้นแล้วเรารู้สึกไม่สบาย ผมแนะนำบทพระพุทธมนต์สั้นๆ ในการสวดทำน้ำพระพุทธมนต์ คือ
๑. นำขันน้ำส้มป่อยที่จะทำน้ำพระพุทธมนต์นั้น มาวางไว้หน้าโต๊ะหมู่บูชา หรือหน้าพระพุทธรูป
๒. ทำการสวดมนต์ไหว้พระตามปกติ (หรือถ้าไม่รู้ ไม่เคยสวดข้ามข้อนี้ไปก็ได้)
๓. ตั้ง นะโม ๓ จบ
๔. ทำการจะเทียนเพื่อจะทำน้ำพระพุทธมนต์ แล้วสวดบท ยันทุน ตามข้างล่างนี้ พร้อมกับหยดน้ำตาเทียนลงนผิวน้ำ จะสวดกี่จบก็ได้
บทสวดยันทุน ฯ
ยันทุนนิมิตตัง อะวะมังคะลัญจะ
โยจามะนาโป สะกุณัสสะ สัทโธ
ปาปัคคะโห ทุสสุปินัง อะกันตัง
พุทธานุภาเวนะ วินาสะเมนตุฯ
ยันทุนนิมิตตัง อะวะมังคะลัญจะ
โยจามะนาโป สะกุณัสสะ สัทโธ
ปาปัคคะโห ทุสสุปินัง อะกันตัง
ธัมมานุภาเวนะ วินาสะเมนตุฯ
ยันทุนนิมิตตัง อะวะมังคะลัญจะ
โยจามะนาโป สะกุณัสสะ สัทโธ
ปาปัคคะโห ทุสสุปินัง อะกันตัง
สังฆานุภาเวนะ วินาสะเมนตุฯ

วิธีอาบน้ำมนต์ส้มป่อย
วิธีอาบน้ำมนต์ส้มป่อย ให้นำขันน้ำมนต์ส้มป่อยที่ได้ทำไว้แล้ว มาผสมกับน้ำธรรมดาในโอ่งหรือถึงน้ำเพื่อให้ไดัปริมาณน้ำให้มากขึ้นจะได้พอเพียงต่อการอาบ แล้วใส่ถัง ใช้ขันตักอาบ หรืออาบเฉพาะส่วนศรีษะ เวลาอาบให้หันหน้าไปหาทิศเทพสถิตทิศประจำของวันเกิดของตน
เกิดวันอาทิตย์ ให้หันหน้าไปหาทิศอิสาน ทิศตะวันออกเฉียงเหนือฯ
เกิดวันจันทร์ ให้หันหน้าไปหาทิศ บูรพา ทิศตะวันออก
เกิดวันอังคาร ให้หันหน้าไปหาทิศ อาคเนย์ คือ ทิศตะวันออกเฉียงใต้
เกิดวันพุธกลางวัน ให้หันหน้าไปหาทิศ ทักษิณ คือ ทิศใต้
เกิดวันพุธกลางคืน ให้หันหน้าไปหาทิศ พายัพ คือ ทิศตะวันตกเชียงใต้
เกิดวันพฤหัสบดี ให้หันหน้าไปหาทิศ ปัจฉิม คือ ทิศตะวันตก
เกิดวันศุกร์ ให้หันหน้าไปหาทิศ อุดร คือทิศตะวันตกเชียงเหนือ
เกิดวันเสาร์ ให้หันหน้าไปหาทิศ หรดี คือทิศเหนือ
เมื่ออาบน้ำส้มป่อยแล้วอาจจะทำให้ผู้อาบมีความรู้สึกอ่อนเพลียง่วงนอน แต่มีการแก้เคล็ดว่าห้ามหลับนอนกลางวัน หรือนอนทับ
อานุภาพแห่งน้ำพระพุทธมนต์ ส้มป่อย
โบราณกล่าวว่า
สาระพัดเกสรดอกไม้จะรวมอยู่ในน้ำผึ้ง
สาระพัดผลไม้จะรวมอยู่ในท้องลิง
สาระพัดหัวจะรวมอยู่ในท้องเม่น
สาระพัดรากไม้จะรวมอยู่ในรากส้มป่อย
รากไม้เป็นบ่อเกิดแห่งความอุดมสมบูรณ์ แห่งการฟื้นฟู แห่งการมีชีวิต แห่งการงอกเงยขึ้นมา จึงมีความเชื่อว่าส้มป่อยเป็นมงคลแห่งการเริ่มต้น กลับร้ายกลายเป็นดี แก้ลางร้าย นิมิตร้าย ฝันร้าย ให้กลายเป็นดีได้ นำมาซึ่งโชคลาภที่ดีขึ้น ซี่งนอกจากนำน้ำพระพุทธมนต์ส้มป่อยมาอาบ มาล้างหน้าแล้วเพื่อความเป็นสิริมงคล เพื่อกลับร้ายกลายเป็นดีแล้ว ยังสามารถใช้ประพรมรถ (บางคนรถโดนมาเหยี่ยวใส่ ก็ใช้น้ำส้มป่อยประพรมไล่เสนียดจัญไร) ประพรมบ้าน ประพรมที่ดิน ประพรมสิ่งของที่จะขายได้