หัวนะโม เป็นเม็ดเงินโบราณขนาดเล็ก มีอักขระอ่านว่า นะโม ซึ่งเป็นอักษรโบราณของชาวปารวะแห่งอินเดีย ใช้เป็นเงินตราในการแลกเปลี่ยนแทนสินค้าใช้มาก่อนสมัยพระศรีธรรมโศกราช (ราชวงศ์ปัทมวงศ์) คือก่อนพุทธศตวรรษที่ 18 ต่อมาเมื่อเข้าสู่รัชสมัยพระเจ้าศรีธรรมโศกราช เป็นยุคเปลี่ยนจากเงินตรามาเป็นตำนานแห่งเครื่องรางของขลัง (ผมไม่แน่ใจว่าเปลี่ยนเป็นเครื่องรางในสมัยนั้นจริง ๆ หรือเราไปยัดให้เป็นเครื่องรางในสมัยนั้น เพื่อจะให้ขลังขึ้น)
ส่วนตำนานนั้นมีเรื่องเล่ากล่าวกันว่า เมื่อสมัยพระเจ้าศรีธรรมาโศกราช พระองค์ผู้ทรงสถาปนา อาณาจักรนครศรีธรรมราชขึ้น ไม่น้อยกว่า 700 ปีที่ผ่านมา พระองค์ทรงเป็นพระเชษฐาของพระเจ้าจันทรภานุ หรือที่เรารู้จักกันทุกวันนี้ในนามองค์พ่อ จตุคามรามเทพ พระเจ้าศรีธรรมาโศกราช ทรงให้สร้างเครื่องรางชนิดหนึ่งขึ้นมาเรียกว่า หัวนะโม โดยพราหมณ์ได้ทำพิธีอัญเชิญเทพเจ้าทั้งสามคือ พระศิวะ พระวิษณุ และพระพรหม มาสถิตในหัวนะโมนั้น นะโม จึงเป็นอักขระแทนองค์เทพเจ้า ทั้งสามโลก แล้วนำไปหว่านฝังไว้รอบ ๆ เมืองนครศรีธรรมราช เพื่อป้องกันโรคร้ายที่เกิดขึ้นอย่างร้ายแรงในสมัยนั้น (อหิวาตกโรค) ซึ่งเป็นผลให้โรคร้ายนั้นหายไปเสียสิ้น จากตำนานนี้ จึงมีทำให้เข้าใจว่า นะโม ซึ่งมาจาก นม (อ่านว่า นะมะ) หรือ นมัส ซึ่งแปลว่านอบน้อม จึงน่าจะหมายถึงการนอบน้อมแด่ เทพเจ้าทั้งสาม อันได้แก่ พระศิวะ พระวิษณุ และพระพรหม
แต่อย่างไรก็ตาม เมื่อนครศรีธรรมราชกลายเป็นแดนดินแห่งพระพุทธศาสนา พวกเราจึงมีความเชื่อว่า คำว่า นะโม นะมะ หรือ นะมัส นั้นย่อมาจากคำว่า นะโม ตัสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สัมมา สัมพุทธัสสะ ซึ่งคำว่า นะโม นะโม นี้มีการกล่าวกันมาตั้งแต่สมัยพุทธกาลแล้ว ซึ่งท่านสามารถอ่านได้จากประวัตินะโม
แต่อย่างไรก็ตาม เม็ดนะโม พอจะสรุปได้ดังนี้ เดิมทีใช้เป็นเงินตราที่น่าจะมาจากทางอินเดียที่เข้ามาติดต่อซื้อขายสินค้าตามหัวเมืองในแถบนครศรีธรรมราช (สมัยนั้นเรียกว่าเมืองอะไรไปศึกษาเองนะครับ) ต่อในรัชสมัยพระเจ้าศรีธรรมโศกราชจึงได้กลายเป็นเครื่องรางของขลังไป ส่วนคำว่า นะโม นั้นจะสื่อถึงอะไร ก็แล้วแต่ใครจะตีความหมายไปในทางใด ทางพราหมณ์ก็คงจะตีไปทาง พระศิวะ พระวิษณุ และพระพรหม ส่วนทางพระพุทธศาสนาก็ต้องตีความหมายสื่อถึงการนอบน้อมแด่พระพุทธเจ้า
ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว (รัชกาลที่ 4 แห่งรัตนโกสินทร์ ) ได้เกิดโรคอหิวาตกโรคขึ้นในเมืองนครศรีธรรมราชอีกครั้ง พระองค์จึงได้รับสั่งให้สร้างหัวนะโมขึ้นมา แล้วทำการประจุผงพระพุทธคุณอันวิเศษต่าง ๆ ที่สร้างขึ้นโดยพระอาจารย์ผู้ทรงกฤตยาคมสูงในสมัยนั้นลงในหัวนะโม โปรดเกล้าฯ ให้นำหัวนะโมนั้นไปหว่านโปรยโดยรอบเมืองนครศรีธรรมราชให้ทั่ว จากนั้นไม่นานโรคร้ายต่าง ๆ จึงสงบลง จึงมีความเชื่อว่า หัวนะโมนั้น ป้อง ขับไล่สิ่งชั่วร้ายต่าง ๆ ได้ ไม่ว่าจะเกิดจากโรคร้าย หรือภัยธรรมชาติต่าง ๆ ให้สงบลงได้ รวมทั้งสิ่งที่เกิดขึ้นจากอำนาจภูตผีปีศาจ มนต์ดำ คุณไสยต่าง ๆ นอกจากนั้น ยังทราบมาว่า หัวนะโม ยังมีอานุภาพด้าน แคล้วคลาดปลอดภัย คงกระพันชาตรี เมตตามหานิยม ค้าขายแลกเปลี่ยนหมุนเวียนคล่อง ปรับฮวงจุ้ยที่อยู่อาศัยให้ได้รับความสงบร่มเย็นเป็นสุขแก่ผู้อยู่อาศัยอีกด้วย
