ฆ้อง ถึงแม้จะเป็นเครื่องดนตรีไทยประเภทหนึ่งอยู่ในจำพวกตี จากเครื่องดนตรีไทยสี่ประเภทได้แก่ ดีด สี ตี เป่า ก็ตาม ฆ้องมีหลายขนาดและหลายประเภท บางชนิดเป็นเพียงเครื่องตีให้สัญญาณ เช่น ฆ้องกระแต ใช้ตีบอกสัญญาณเข้าเวรยาม, ฆ้องชัย ใช้ตีบอกสัญญาณในกองทัพสมัยโบราณ
นอกจากนั้น ฆ้องยังถูกนำไปใช้ร่วมกับพิธีกรรมต่าง ๆ ทางศาสนา อันที่จริงมีใช้มานานแล้ว เพราะผมเคยอ่านเจอในที่บางแห่งว่า สมัยพระวิสัสสีสัมมาสัมพุทธเจ้า ยังกล่าวถึงเทวดาตีฆ้องร้องป่าวไปทั่วสามโลก (สวรรค์-มนุษย์-บาดาล) ให้มาร่วมฟังธรรม ฉะนั้น การใช้ฆ้องหรืออุปกรณ์สำหรับตีให้ดังเพื่อส่งสัญญาณเสียงเป็นที่รับรู้กันนั้นมีการใช้มานานแล้ว
ฆ้องใช้ทำอะไรบ้างในพิธีกรรมทางศาสนา
หลัก ๆ ที่เห็นในวัฒนธรรมไทย โดยเฉพาะทางภาคอีสานนั้น ฆ้องใช้ตีในโอกาสต่อไปนี้
- ใช้ตีเวลาแห่นาคในพิธีอุปสมบท
- ใช้ตีเวลาพระแสดงธรรมจบในหนึ่งกัณฑ์ เพื่อให้สาธุชนได้ทราบและอนโมทนา
- ชัยตีนำฤกษ์ชัยในการประกอบพิธีอันเป็นมงคลต่าง ๆ
- ใช้ตีเวลาแห่พระเวสสันดรในการทำบุญมหาชาติ
- ใช้ตีเวลาแห่ข้าวพันก้อนในงานทำบุญมหาชาติ
- ใช้ตีเวลาแห่พระอุปคุตเถระ
- ใช้ตีเมื่อต้องการแจ้งข่าวให้คนอื่นได้รับทราบว่ามีการทำบุญ เพื่อจะได้อนุโมทนาร่วมกัน
เราควรถวายฆ้องในโอกาสใด
- เราสามารถถวายฆ้องได้ในทุกโอกาส แต่ควรเลือกวัดหรือสถานที่ที่ยังไม่มีฆ้อง หรือมีแล้วแต่ชำรุด
- ถวายฆ้องเป็นบริวารกฐิน ผ้าป่า งานทำบุญมหาชาติ
- ถวายฆ้องเพื่อทำบุญ ถือเคล็ดหวังอานิสงส์ชื่อเสียงโด่งดัง เป็นที่รู้จักของผู้คนทั่วแผ่นดิน
- ถวายฆ้องเพื่อทำบุญหวังอานิสงส์ในการเผยแผ่ธรรมให้คนได้รับรู้และอนุโมทนาบุญด้วยในทุกครั้งที่มีการลั่นฆ้อง
คำถวายฆ้อง
ยัคเฆ ภันเต สังโฆ ปะฏิชานาตุ มะยัง ภันเต เอตัง กังสะตาลัง สะปะริวารัง พุทธัสสะ ปูชะนัตถายะ อิมัสสะหมิง อาวาเส นิยยาเทมะ สาธุ โน ภันเต อะยัง พุทธัสสะ ปูชะนัตถายะ กังสะตาลัสสะ อานิสังโส อัมหากัญเจวะ มาตาปิตุอาทีนัญจะ ปิยะชะนานัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ สังวัตตะตุ ฯ
ข้าแต่พระสงฆ์ผู้เจริญ ขอพระสงฆ์จงรับทราบ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอมอบถวายฆ้อง พร้อมกับของบริวารนี้ ไว้ในอาวาสนี้ เพื่อเป็นพุทธบูชา ขออานิสงส์แห่งการถวายฆ้อง เพื่อเป็นพุทธบูชานี้ ของข้าพเจ้าทั้งหลาย จงเป็นไปเพื่อประโยชน์ เพื่อความสุข แก่ข้าพเจ้าทั้งหลายด้วย แก่ปิยชนทั้งหลาย มีมารดาบิดาเป็นต้นด้วย ตลอดกาลนานเทอญ ฯ
อานิสงส์ของการถวายฆ้อง
อานิสงส์ของการถวายฆ้องนั้น สำคัญอยู่ที่แล้วแต่จะธิษฐานบุญ ผมรวบรวมจากที่มีผู้สรุปไว้ดังนี้
- ส่งผลให้ผู้ถวายฆ้องเกิดมามีชื่อเสียงโด่งดังไปทั่วทุกสารทิศ
- ไปไหนก็มีคนยำเกรงเคารพนับถือ
- ไม่ว่าจะทำสิ่งใดก็ตามจะเจริญก้าวหน้า
- เป็นผู้มีวาจาดังกังวาน และคำพูดศักดิ์สิทธิ์
- เป็นที่น่าเกรงขาม น่าเชื่อถือ น่าเคารพ
- ทำให้ติดต่อค้าขายเจรจาดีเป็นที่ประทับใจ
- มีความจำเป็นเลิศ อายุยืนยาว
- แก้กรรมให้กับผู้ที่ทำงานที่ต้องใช้ชื่อเสียง หรือ เสียงอย่างเช่นนักร้องที่มีความบกพร่องทางเสียง พวกเสียงแหบ เสียงแห้ง ทั้งหลาย รวมทั้งผู้ที่ต้องติดต่อทำการค้า เจรจาต่อรองเป็นต้น
- เป็นที่สรรเสริญของนรชนและบัณฑิตทั้งหลาย
- เป็นที่รักของนรชนและบัณฑิตทั้งหลาย
- เป็นผู้ละความตระหนี่
- ย่อมไม่หวาดหวั่นครั่นคร้ามเมื่อเข้าสู่สมาคมใด ๆ
- เป็นกำลังสำคัญในการอุปถัมภ์พระพุทธศาสนา
