ในปี ค.ศ.1957 (ตรงกับปี พ.ศ. 2500 อย่างที่ไทยเรานับกัน) ศาตราจารย์ บี. Subbrao และทีมของนักโบราณคดีจากภาควิชาโบราณคดี และประวัติศาสตร์โบราณ คณะอักษรศาสตร์ แห่งมหาวิทยาลัยมหาราชาสยาซิเรา (Maharaja Sayajirao University) เมืองวาโดดารา (Vadodara)ได้ทำการขุดเจาะซากสถูปใหญ่ที่เมืองเทวนิโมรี ตั้งอยู่ทางตอนเหนือของรัฐคุชราต ในการขุดเจาะสถูปนี้ เหล่าทีมสำรวจได้พบผอบ 2 ใบ ได้แก่
- ผอบใบแรก ถูกฝังอยู่ใต้ดินชั้นล่างขององค์สถูป ลักษณะของผอบเป็นหินเจาะตรงกลาง และมีฝาปิด แต่เหมือนทำไม่เสร็จสมบูรณ์ ไม่ได้บรรจุสิ่งใดไว้
- ผอบใบที่สอง อยู่ช่วงกลางขององค์สถูป ถูกล้อมไว้ด้วยหินที่ก่อไว้อย่างดี ลักษณะของผอบทรงกลมมีฝาปิด ใบทำจากหินแปรสีเขียว (chlorite schist) จารึกด้วยอักษรพราหมีไว้ทุกรอบด้าน
นักวิชาการทางโบราณคดีทีมของศาตราจารย์ วีเอช sonawane จึงได้พยายามช่วยกันแกะ และแปลอักษรในจารึกดังกล่าว พวกเขาจึงได้ทราบว่า ข้อความในจารึกนี้ได้แบ่งออกเป็น 2 ส่วน อีกทั้งยังได้รู้วา นี่คือพระอังคารธาตุของพระพุทธเจ้า (ดินที่จากบริเวณถวายพระเพลิงพระพุทธเจ้า)
ในจารึกส่วนแรกนั้น กล่าวถึง “ปฏิจจสมุปบาท” ซึ่งเป็นหลักธรรมอันอธิบายถึง การเกิดขึ้นพร้อมแห่งธรรมทั้งหลายเพราะอาศัยกัน เช่น ทุกข์เกิดขึ้นเพราะมีปัจจัย 12 เรื่องเกิดขึ้นสืบ ๆเนื่องกันมาตามลำดับไป
จารึกส่วนที่สอง ได้กล่าวถึงความเป็นมาของสถูปแแห่งนี้ ความว่า.
” สถูปแห่งนี้ถูกสร้างขึ้นในสมัยของพระเจ้ารุทราเสน (Rudrasena) แห่งราชวงศ์กธิกะ (Kathika) มีพระสงฆ์ 2 รูป กำกับดูแลการก่อสร้างได้แก่ พระอัคนีพรหม (Agnivarmma) และพระสุทรสนะ (Sudarsana) ที่ใกล้ ๆ กับเมืองกรมันฏิกะ (Karmantika) และปสันฏิกะ (Pasantika) สำหรับผอบนั้นสร้างถวายเป็นที่ประดิษฐานของทศพลสรีระ (Dashabalasharira) โดยพระเจ้าวรหะ โอรสของพระเจ้าเสนะ มีพระภิกษุมหาเสนะเป็นผู้จัดเตรียมผอบเพื่อบรรจุพระอัฐิธาตุไว้ ..”
นอกจากคำว่า ทศพลสรีระแล้ว ก็ยังมีคำจารึกพระนามอื่นของพระพุทธเจ้าอีก คือ ศากยภิกษุอวตาร (Sakyabhikshukavatr)
ส่วนสาเหตุที่พระเถ้าอัฐิหรือพระอังคารธาตุของพระพุทธเจ้าได้ไปอยู่ไกลถึงตอนเหนือแห่งรัฐคุชราตนั้น เกิดจากสมัยที่พระเจ้าอโศกมหาราชได้แบ่งพระบรมสาริกธาตุ แล้วเถ้าพระอัฐิใหม่ แล้วอัญเชิญไปประดิษฐานตามสถานที่ต่าง ๆ ที่เป็นวัดในพระพุทธศาสนา ถึง 80,000 กว่าแห่ง ซึ่งในเวลาต่อมากษัตริย์แห่งเมืองเทวนิโมรีก็ได้รับมาด้วยเหมือนกัน จึงได้สร้างพระสถูปครอบไว้ เมื่อราว พุทธศักราช ที่ 700-800
ที่มาข้อมูล/ภาพ : ท่านคมสรณ์ – พระธรรมทูตไทยในอินเดีย
ที่มา : วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร
