ครั้งก่อนผมได้เขียนถึง ถวายผ้าอาบน้ำฝน อานิสงส์ ส่งตามอริยะวิสาขามหาอุบาสิกา ซึ่งเน้นถึงการที่อุบาสกอุบาสิกาเป็นผู้ถวายผ้าอาบน้ำฝนซึ่งได้ต้นแบบมาจากนางวิสาขามหาอุบาสิกา
บทความนี้ผมจะเขียนถึงวิธีการย้อมหรือทำผ้าอาบน้ำฝนโดยคร่าว ๆ ตั้งแต่การเป็นฝ้ายสีขาวมา เพื่อประโยชน์แก่ผู้ที่จะทำผ้าอาบน้ำฝนถวายพระที่วัดในช่วงเทศกาลเข้าพรรษานี้
ผ้าอาบน้ำฝน คือ ผ้าที่พระสงฆ์ใช้เวลาสรงน้ำ เรียกตามพรพะวินัยว่า ผ้าวัสสิกสาฎก เป็นผ้าที่พระพุทธองค์ทรงอนุญาตให้พระสงฆ์ใช้ได้เป็นผืนที่ 4 นอกเหนือจากไตรจีวร ทรงอนุญาตให้พระสงฆ์รับถวายได้หรือแสวงหาก่อนเข้าพรรษา 1 เดือน
เดิมที่นั้นพระสงฆ์เที่ยวหาผ้าบังสุกุล คือผ้าเปื้อนฝุ่น ความหมายคือถ้าที่เขาทิ้ง ผ้าที่ไม่มีเจ้าของหวงแหน ถูกทิ้งในที่ต่าง ๆ ในป่าช้าบ้าง ผ้าห่อศพบ้าง เปื้อนฝุ่นตามข้างถนนบ้าง เพื่อมาทำเป็นไตรจีวร แม้ภายหลังพระศาสดาจะทรงอนุญาตผ้าอาบน้ำฝนเป็นผ้าผืนที่ 4 พระภิกษุก็ยังต้องแสวงหาผ้าด้วยวิธีการข้างต้นเป็นหลัก ต่อมา เมื่ออุบาสกอุบาสิกาเห็นความลำบากของพระภิกษุจึงได้ถวายผ้าแก่พระภิกษุโดยตรงบ้าง นำไปวางไว้ที่ข้างทางเดินจงกรมบ้าง วางไว้ข้างหน้าท่านบ้าง เพื่อให้ท่านเห็นแล้วพิจารณาเป็นผ้าบังสุกุลบ้าง (จนเป็นประเพณีทอดผ้าบังสุกุลหรือทอดผ้าป่าจนถึงทุกวันนี้)
สำหรับผ้าอาบน้ำฝน เมื่อท่านได้แสวงหาและได้ผ้ามาครบขนาดในเวลาที่กำหนดแล้ว ท่านก็จะทำการตัดและเย็บให้ได้ขนาดตามผ้าอาบน้ำฝนที่ทรงอนุญาต จากนั้นจึงทำการซักเพื่อที่จะทำการย้อมให้ได้ตามสีที่ต้องการ
สีสำหรับย้อมผ้าอาบน้ำฝนนั้น พระสายกรรมฐานนิยมใช้สีดินที่ได้จากก้อนหิน คือนำหินสีแดงคล้ายหินลูกรังมาฝนละลายกับน้ำในะดับที่เข้มข้น กรองด้วยผ้าขาวคัดกากหรือเศษหินออกเพื่อให้ได้ส่วนที่ละเอียดที่สุดจะได้ย้อมติดผ้าทน แล้วทำการย้อมเป็นผ้าอาบน้ำฝน เมื่อนำผึ่งแดดก็จะได้ผ้าอาบน้ำฝนสีดินธรรมชาติ ไม่เป็นอันตรายต่อสุขภาพและสิ่งแวดล้อมด้วย
ใน่ส่วนของอุบาสกอุบาสิกา เมื่อจะย้อมผ้าอาบน้ำฝนถวายพระ อาจจะหาหินสำหรับย้อมผ้ายาก เพราะต้องรู้แหล่งของหินนั้น ๆ จึงได้ผ้าย้อมที่มีคุณภาพ แต่อย่างไรก็ตามสามารถใช้สีที่ย้อมโอ่งแดงย้อมผ้าอาบน้ำฝนเพื่อถวายพระได้เช่นกัน หรือมิเช่นนั้นก็สามารถซื้อผ้าอาบน้ำฝนในร้านสังฆภัณฑ์ถวายพระได้เช่นกัน
ประโยชน์ของผ้าอาบน้ำฝน
- ใช้นุ่งอาบน้ำ
- ใช้เช็ดบาตร
- ใช้เป็นผ้ากันเปื้อนเวลานั่งฉันภัตตาหาร
- ใช้ปกไหล่ป้องกันแดด ป้องกันยุงและแมลงต่าง ๆ
- ใช้ปูนั่งหรือปูนอนในเวลาจำเป็นต้องใช้
- ใช้นุ่งซ้อนข้างในเพื่อซับเหงื่อ
- ใช้เช็ดตัว
- เมื่อขาดแล้วไม่อาจที่จะซ่อมได้ ใช้เป็นผ้าเช็ดเท้าได้
ผ้าอาบน้ำฝน ภาพประกอบบจากวัดป่าสันติสุขญาณสัมปันโน
