พระสมเด็จวัดเกศไชโย ทุกพิมพ์ ศักดิ์สิทธิ์เหมือนกัน

พระสมเด็จวัดเกศไชโย วัดไชโยวรวิหาร อ่างทอง

พระสมเด็จวัดเกศไชโย เป็นหนึ่งใน 3 พระสมเด็จ ได้แก่ พระสมเด็จวัดระฆัง พระเสมเด็จบางขุนพรหม พระสมเด็จวัดเกศไชโย ที่วงการพระเครื่อง (วงการที่ศึกษา แลกเปลี่ยน ซื้อขายวัตถุมงคล พระเครื่อง เครื่องรางต่าง ๆ) ให้การยอมรับว่าเป็นพระสมเด็จที่เจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) เป็นผู้สร้างเพื่อบรรจุในพระมหาพุทธพิมพ์ หรือ หลวงพ่อโตพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่ท่านสร้างไว้ ณ   วัดไชโยวรวิหาร จังหวัดอ่างทอง เพื่อเป็นพุทธบูชาและสืบทอดพระพุทธศาสนาให้อนุชนรุ่นหลังได้รับทราบ

พระสมเด็จวัดเกศไชโย เมื่อพิจารณาจากรูปแบบขององค์พระ เข้าใจว่าเป็นสกุลช่างชาวบ้าน หรือช่างราษฎร์ ยุครัตนโกสินทร์ตอนต้น เป็นผู้แกะแม่พิมพ์ถวาย แต่อย่างไรก็ตาม ได้รับคำแนะในการแกะพิมพ์โดยขุนวิจารณ์เจียรนัย ถือวิธีการสร้างให้พระออกมาสวยงามคงทน

พระสมเด็จเกศไชโย ถูกสร้างขึ้นเมื่อประมาณปี พ.ศ.2404 ในคราวที่องค์ท่านสร้างพระพุทธรูปองค์ใหญ่นามว่า พระมหาพุทธพิมพ์ หรือชาวบ้านเรียกตามลักษณะที่ปรากฏว่า หลวงพ่อโต เพื่อนำพระสมเด็จเหล่านั้นบรรจุไว้ในองค์พระพุทธรูป แต่พระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่สร้างขึ้นมานั้นเกิดพังทลายขึ้นมาก่อนที่จะบรรจุพระสมเด็จ   จึงได้มีการสร้างพระพุทธรูปขึ้นมาใหม่ แล้วจึงทำการบรรจุพระสมเด็จลงไป เมื่อราวปีพ.ศ. 2406 – 2407 แต่การบรรจุพระเครื่องไว้ในองค์พระพุทธรูปใหญ่ในครั้งนั้น ไม่ครบจำนวนตามที่ตั้งความประสงค์ไว้ (อาจจะเนื่องจากสร้างพระสมเด็จไม่ทัน เพราะต้องเสียเวลากับการสร้างพระพุทธรูปองค์ใหม่แทนองค์ที่พังทลายลงไป) จึงได้มีการนำพระสมเด็จวัดระฆังมารวมบรรจุไว้ในองค์พระมหาพุทธพิมพ์ด้วย แต่มีจำนวนน้อยมาก

ตามบันทึกคำกล่าวของพระธรรมถาวร (ลูกศิษย์สมเด็จโต) ได้กล่าวถึงมวลสารที่นำมาจัดสร้างไว้ว่า “เนื้อที่ใช้สร้างพระสมเด็จวัดเกศไชโยนั้น แต่เดิมใช้ผงวิเศษทั้ง 5 ประการ ผงเกสรดอกไม้ ผงปูนขาวและข้าวสุกเท่านั้น เมื่อทำการกดพิมพ์พระและตากแห้งแล้ว ปรากฏว่าเนื้อพระจะร้าวและแตกหักเป็นจำนวนมากเพราะความเปราะ ต่อมาเจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้นำกล้วยหอมจันทน์ และกล้วยน้ำว้าทั้งลูก (เนื้อและเปลือก) มาผสมโขลกลงไปด้วย เมื่อเนื้อพระแห้งแล้วก็จะมีสีเหลืองนวลขึ้น การแตกร้าวลดลงแต่ก็ยังไม่ได้ผลทีเดียวนัก ต่อมา เจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) ได้นำน้ำมันน้ำมันตังอิ้วมาทดลองใช้เป็นส่วนผสมในการกดพิมพ์พระเครื่อง ตามคำแนะนำของหลวงวิจารณ์เจียรนัย ช่างทองในราชสำนักพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ปรากฏว่าได้ผลดีขึ้นจริง

พระสมเด็จเกศไชโย มีลักษณะวรรณะตามส่วนผสมของมวลสาร เช่น ขาวแป้ง ขาวนวล สีเทา และมีทั้งเนื้อหยาบและเนื้อละเอียด

ข้อสันนิษฐานเกี่ยวกับพิมพ์ของพระสมเด็จเกศไชโย

พระสมเด็จเกศไชโย เป็นพระเครื่องที่มีลักษณะพิเศษ มีเอกลักษณะเฉพาะ คือมีเส้นเว้าลึกอยู่ตรงกลางหน้าอกหรือที่เรียกว่าอกร่อง ศิลปะไม่ค่อยสวยงามเท่าไหร่ จึงทำให้เข้าใจว่าเป็นช่างชาวบ้านที่ช่วยแกะแม่พิมพ์ คำถามคือว่า ผู้สร้างใช้ต้นแบบในการแกะแม่พิมพ์มาเป็นองค์พระจากไหน มีข้อสันนิษฐานว่า

1. ได้ต้นแบบมาจากพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่สร้างขึ้นมา คือพระมหาพุทธพิมพ์ ด้วยเหตุนั้น จึงได้สร้างพระผงขนาดเล็กเพื่อบรรจุไว้ในองค์พระใหญ่
2. กล่าวกันว่า เจ้าประคุณสมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พรหมรังสี) เป็นพระโพธิสัตว์ คือพระผู้กำลังบำเพ็ญบารมีอยู่เพื่อการตรัสรู้เป็นพระสัมมาสัมพุทธเจ้าในอนาคตกาล ด้วยเหตุนั้น ท่านจึงสร้างพระปางบำเพ็ญเพียร หรือปางบําเพ็ญทุกรกิริยา เพื่อเป็นพุทธบูชา เป็นกำลังใจ เป็นนิมิตหมายแห่งการบำเพ็ญบารมีต่อไป

พระสมเด็จเกศไชโย เป็นพระเนื้อผงทรงสี่เหลี่ยมผืนผ้า ด้านหน้าแสดงลักษณะเป็นพระพุทธประทับนั่งสมาธิขัดราบ บนฐานต่าง ๆ กัน คือฐาน 3 ชั้น 5 ชั้น 6 ชั้น 7 ชั้น ส่วนด้านหลังองค์พระเรียบ และที่เป็นพระพุทธนั่งสมาธิภายใต้ใบโพธิ์ หรือที่เรียกกันว่า พระสมเด็จปรกโพธิ์ จำแนกพิมพ์ออกได้ประมาณ 20 พิมพ์

ข้อมูลบางส่วนจาก : chula.ac.th