การทำสมาธิ จัดเข้าในบารมีข้อไหน อย่างไร ?

บารมีในพระพุทธศาสนาฝ่ายเถรวาทนั้นมี 10 ประการ ได้แก่ ทาน · ศีล · เนกขัมมะ · ปัญญา · วิริยะ · ขันติ · สัจจะ · อธิษฐาน · เมตตา · อุเบกขา

ในบรรดาบารมีทั้ง 10 ประการนี้ มี ทาน ศีล ปัญญา แต่ไม่มีสมาธิอยู่ด้วย เมื่อเป็นเช่นนั้น จึงมีคำถามว่า สมาธิ จัดอยู่ในบารมีข้อใดในบารมีทั้ง 10 ประการนั้น

ความหมายของบารมี

บารมีในที่นี้ มิได้หมายถึงอำนาจบารมีที่มีไว้ข่มคนอื่น คำว่า บารมี หมายถึง ปฏิปทาอันยวดยิ่ง แสดงความหมาย 2 ประการ ประการที่หนึ่ง คือ ปรม หรือ บรม แปลว่าดีเลิศ สูงสุด ประการที่สองหมายถึง การไป คือ ไปให้ถึงอีกฝังหนึ่ง ได้แก่คุณธรรมที่ประพฤติปฏิบัติอย่างยิ่งยวด อธิบายว่าคือความดีที่บำเพ็ญอย่างพิเศษ เพื่อบรรลุซึ่งจุดหมายอันสูง เช่น พระพุทธเจ้า พระอสีติมหาสาวก เป็นต้น

บารมี 10 ประการ

1. ทาน การให้
2. ศีล การรักษาศีลให้เป็นปกติ
3. เนกขัมมะ การออกจากกาม
4. ปัญญา ความรู้
5. วิริยะ ความเพียร
6. ขันติ ความอดทนอดกลั้น
7. สัจจะ ความตั้งใจจริง เอาจริง จริงใจ
8. อธิษฐาน ความตั้งใจมั่น ไม่เปลี่ยนแปลง
9. เมตตา ความรักด้วยความปรานี
10. อุเบกขา ความวางเฉย

สมาธิ จัดเข้าในบารมีข้อใด

ตามคำถามในหัวข้อข้างตน มีบางท่านจัดสมาธิเข้าในเนกขัมมะก็มี (เป็นการบำเพ็ญเพื่อออกจากกามารมณ์ต่าง ๆ)

บารมี 10 ประการนี้ สามารถแยกออกเป็นหมวด ได้ 3 หมวด ตามหลัก ศีล สมาธิ ปัญญา โดยการจัดออกเป็นคู่ ๆ ตามบารมีที่สนับสนุนกันในเวลาที่บำเพ็ญ ได้แก่

ศีล มี 4 ได้แก่ ทาน คู่กับ เมตตา ศีล คู่กับ เนกขัมมะ

สมาธิ มี 4 ได้แก่ วิริยะ คู่กับ ขันติ สัจจะ คู่กับ อธิษฐาน และ

ปัญญา มี 2 ได้แก่ ปัญญา คู่กับ อุเบกขา

อธิบายบารมีที่สนับสนุนกันในเวลาที่บำเพ็ญ ดังนี้

ทานบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย ศีลบารมี (ทานที่ให้โดยผู้มีศีลยอมสมบูรณ์ยิ่ง)

ศีลบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย เนกขัมมะบารมี (ศีลสมบูรณ์ได้ด้วยการการสำรวมอินทรีย์ทั้ง6)

เนกขัมมะบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย ปัญญาบารมี (การสำรวมในกามสมบูรณ์ด้วยการพิจารณาตามจริงด้วยปัญญา)

ปัญญาบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย วิริยะบารมี (ปัญญาจะฉลาดลึกซึ้งกว้างขวางด้วยการหมั่นพิจารณาหมั่นตั้งคำถามหมั่นศึกษา)

วิริยะบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย ขันติบารมี (ความเพียรพยายามจะต่อเนื่องได้เพราะอาศัยความอดทน)

ขันติบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย สัจจะบารมี (ความอดทนจะมั่นคงได้ด้วยความตั้งใจจริง)

สัจจะบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย อธิฏฐานบารมี (ความตั้งใจจริงมุ่งมั่นอยู่ได้ด้วยการมีเป้าหมายในชีวิตที่ชัดเจน)

อธิฏฐานบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย เมตตาบารมี (ทุก ๆ เป้าหมายในชีวิตต้องประกอบด้วยเมตตาธรรมไม่สร้างความเดือนร้อนแก่ผู้ใด)

เมตตาบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย อุเบกขาบารมี (ความมีเมตตาต้องมีการให้อภัยละวางความอิจฉาปราศจากอคติยอมรับผลแห่งเหตุ)

อุเบกขาบารมี สมบูรณ์ได้ด้วย ทานบารมี (ความมีอุเบกขามิใช่ความวางเฉยแบบไม่สนใจแต่ต้องรู้จักเสียสละ)

ในแนวคิดบารมีของเถรวาทนั้น ผู้ที่บำเพ็ญบารมีทั้ง 10 ประการ บารมีแต่ล่ะอย่างย่อมส่งเสริมสนับสนุนให้กันและกัน จนทวีคูณจนหาประมาณมิได้ ซึ่งบารมีที่สั่งสมอบรมอย่างเต็มที่แล้วสามารถทำปุถุชนคนธรรมดาให้สำเร็จเป็นองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าได้

กลับมาที่ สมาธิ หรือการบำเพ็ญภาวนา อาจจัดเข้าได้ในบารมีทั้ง 10 ประการ หรือย่อมส่งเสริมมาบารมีทั้ง 10 ประการ ดังนี้

ผู้ที่สมาธินั้นถือว่าเป็นผู้เสียสละกายใจ และเวลา เสียสละตนเองในการบำเพ็ญเพียร ซึ่งผลแห่งการบำเพ็ญเพียรนั้นย่อมยังประโยชน์ให้เกิดขึ้นแก่ตนเองและผู้อื่น จัดเข้าในทานบารมี (ในคำสมาทานกรรมฐานเพื่อบำเพ็ญสมาธิภาวนาบางแห่งจึงมีคำว่าขอมอบกายถวายชีวิตเป็นพุทธบูชา)

ผู้ที่บำเพ็ญสมาธิ เป็นผู้สำรวมกายวาจารักษาศีลเป็นปกติ จัดเข้าในศีลบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิเป็นหนีห่างจากกามคุณ ข่มกามคุณด้วยกำลังแห่งสมาธิ จัดเข้าในเนกขัมมะบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิ พิจารณาเห็นความเป็นจริงของไตรลักษณ์ หรืออบรมจิตเพื่อให้เกิดปัญญา เป็นปัญญาบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิมีความเพียรพยายามอย่างต่อเนื่อง จัดเป็นวิริยะบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิมีความอดทนมั่นคงในการบำเพ็ญ จัดเป็นขันติบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิมีความตั้งใจจริงมุ่งมั่นอยู่ จัดเข้าในสัจจะบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิมีเป้าหมายในการบำเพ็ญอย่างชัดเจนในการบำเพ็ญสมาธินั้น จัดเข้าในอธิษฐานบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิย่อมประกอบด้วยเมตตาธรรมไม่สร้างความเดือนร้อนแก่ผู้ใด เป็นเมตตาบารมี

ผู้บำเพ็ญสมาธิเป็นผู้วางอุเบกขาในอารมณ์ต่าง ๆ ที่ผ่านเข้ามา จัดเป็นอุเบกขาบารมี

ข้อมูลบางส่วนจาก : https://th.wikipedia.org/wiki/บารมี