โกหกโดยอ้างว่าจำเป็น บาปหรือไม่
การพูดปดบางครั้งก็จำเป็น เช่น ในทางที่จะทำประโยชน์ให้แก่ชาติบ้านเมือง หรือในกรณีอื่นใดที่เป็นประโยชน์
เมื่อพระพุทธศาสนาห้ามพูดปดจะมิขัดกันหรือ?
ก็ขัดกันนะสิ แต่ที่สำคัญคือคนจะทำประโยชน์ต่อประเทศชาติบ้านเมืองต้องทำการพูดปดหรือ? แปลกดีเหมือนกันคนเราเริ่มมาถึงก็ขาดความจริงใจเสียแล้ว คนอย่างนี้หรือจะมีหน้ามาพูดว่าทำประโยชน์แก่ชาติบ้านเมือง
คนประเภทนี้กระมังที่หนังสือพิมพ์เรียกว่านักการเมืองน้ำเน่า?
ไม่มีความจำเป็นอะไรเลยที่เราจะทำประโยชน์ด้วยการพูดปดอย่างบางกรณี เช่น
“เราบอกคนกลัวเข็มฉีดยาว่าให้ฉีดเถิดไม่เจ็บเท่าไรหรอกหรือบอกว่าเจ็บเพียง เล็กน้อยเท่านั้นก็ไม่เป็นการพูดปดอะไร อย่าไปบอกเขาว่าไม่รู้สึกเจ็บเลยก็แล้วกัน”
เรื่องการพูดนั้นท่านให้ยึดหลักว่า “เรื่องนั้นเป็นเรื่องจริง เป็นธรรม มีประโยชน์ พูดถูกแก่กาล คนฟังอาจจะชอบใจหรือไม่ชอบใจก็ตามหากหลัก ๔ ประการไม่เสีย ก็ให้พูดได้”
สมมติว่า เรื่องที่เป็นประโยชน์นั้น จำเป็นจะต้องโกหกจริง ๆ มีอยู่ เช่น หลอกคนป่วยให้กินกล้วยใส่ยาขมไว้ข้างในเป็นต้น ท่านไม่ถือว่าเป็นบาปมากมายอะไร เพราะการพูดปดที่เป็นอันตรายและมีโทษมากนั้น ท่านกำหนดเอาที่ผลอันเกิดขึ้นจากการพูดปดเป็นการทำลายประโยชน์สุขของคนอื่นเป็นสำคัญ
แต่โดยทั่วไปแล้วการพูดปดโดยอ้างอย่างที่ถามมานั้นเป็นเรื่องที่เป็นไปได้ยากมาก โดยเฉพาะในกรณีที่ต้องการให้เป็นประโยชน์ต่อประเทศชาติ ซึ่งมีภาษาที่ใช้กันอีกประเภทหนึ่งเรียกว่าสำนวนทางการทูต ซึ่งเมื่อพิจารณาในแง่ภาษาก็ไม่อาจจัดว่าเป็น เรื่องโกหกตามความหมายของศีล
เรื่องนี้พระอาจารย์ได้เล่าตัวอย่างแห่งการเลี่ยงไม่กล่าวคำเท็จว่าสมมติว่าพระ ก.เห็นคนร้ายวิ่งหนีตำรวจไปจึงขยับไปยืนเสียในที่แห่งหนึ่งเมื่อตำรวจถามว่า
ท่านยืนตรงนี้เห็นคนร้ายผ่านมาทางนี้ไหม?
ตอบว่าอาตมายืนตรงนี้ไม่เห็นเพราะตอนที่ท่านเห็นนั้นท่านยืนอยู่อีกที่หนึ่ง
เรื่องนี้ไม่ควรถือเอาเป็นตัวอย่างในทางปฏิบัติมากนักเพราะตามหลักความเป็นจริงแล้ว คนเราย่อมมีอำนาจเหนือตนเองที่จะพูดหรือไม่พูดอะไรก็ได้ วิจารณญาณในการพูด จึงควรจะเป็นการตัดสินด้วยเหตุผลที่ถูกต้องเหมาะสมด้วยตนเอง หากเกิดความจำเป็นจะต้องเลือกระหว่างการขาดศีลกับสิ่งที่เรียกว่าประโยชน์ หากจะมีก็ต้องตัดสินเลือกเอาอย่างใดอย่างหนึ่งซึ่งจะเอาทีเดียวสองอย่าง ย่อมไม่อาจเป็นไปได้
