ยารักษาโรค เป็นหนึ่งในปัจจัย ๔ เครื่องดำรงชีวิต เป็นสิ่งจำเป็นที่ทุกคนจะต้องไดัใช้ แม้แต่บุคคลผู้ที่สละทางโลกออกบวชแล้วก็ยังต้องใช้ยาเมื่อถึงคราวจำเป็นต้องใช้
ยารักษาโรค ภาษาพระเรียกว่า เภสัช เบื้องต้นแต่การบวชพระพุทธเจ้าอนุญาตให้ใช้น้ำมูตรเน่าเป็นยารักษาโรค หรือใช้ประกอบเป็นยารักษาโรค นอกจากนั้นยังทรงอนุญาตยาที่เป็นหัวหรือจากรากไม้ เช่น ขมิ้น ขิง, ยาที่เป็นน้ำฝาดจากต้นไม้, ใบไม้ที่เป็นยา, ผลไม้ที่เป็นยา เช่น มะขามป้อม ผลสมอ, ยางไม้ที่เป็นยา, เกลือที่เป็นยา หรือสิ่งอื่น ๆ ที่ใช้เป็นยารักษาโรคได้ หมายความว่าถ้าเว้นจากสิ่งนี้แล้วจะทำให้อาพาธกำเริบ ถ้าได้สิ่งนี้แล้วอาพาธระงับลงได้ สิ่งที่เป็นยานั้น พระศาสดาทรงอนุญาตให้ฉันไดัตลอดเวลา แม้ในเวลาวิกาล
ต่อมายุคสมัยใหม่ มียาเฉพาะโรคเกิดขึ้นมากมาย ซึ่งใช้รักษาโรคได้สะดวกกว่า และอาจจะได้ผลดีกว่าก็ได้ พุทธศาสนิกชนจึงนิยมถวายยาแก่พระภิกษุสงฆ์ โดยเชื่อว่าการถวายยารักษาโรคให้วัด ให้พระ หรือ บริจาคปัจจัยเพื่อนำไปสู่การรักษาโรคต่าง ๆ นั้น จะส่งผลทำให้ผู้บริจาคได้รับอานิสงส์ ทำให้มีสุขภาพแข็งแรงทั้งครอบครัว โรคที่รักษาไม่หายก็จะทุเลาลง ทำให้มีอายุยืนยาวทั้งชาตินี้และชาติหน้า
เราควรถวายยาในโอกาสใด
- ยาสามัญประจำบ้าน ยาแก้ปวด ยาแก้ไข้ เครื่องปฐมพยาบาล สามารถถวายได้ในทุกโอกาส ทุกเวลา
- ถวายยารักษาโรคเฉพาะทางแก่พระภิกษุอาพาธ
- ถวายปัจจัยเพื่อเป็นค่ายา ค่าพยาบาลแก่พระภิกษุอาพาธ
- ถวายปัจจัย ถวายภัตตาหาร แด่พระสงฆ์ที่โรงพยาบาลสงฆ์
- ถวายยาตามฤดูกาล เช่น ฤดูหนาว ฤดูฝน ถวายยาแก้ไข้หวัด ฤดูร้อน ถวายยาแก้คัน แก้ผดผื่น เป็นต้น
- ถวายยา เพื่อแก้เคราะห์กรรม เกี่ยวกับโรคภัยไข้เจ็บที่หาสาเหตุไม่พบ โรคที่เกี่ยวกับกรรม (แก้ไดัไม่ได้ก็ตาม แต่มันคือการทำบุญ หมอก็ต้องไปหา สุขภาพก็ต้องรักษา)
ยาที่ไม่ควรถวายพระ
- ยาพิษ ยาที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ
- ยาเสพติด
- ยาที่ทำให้เกิดอาการมึนเมา จนคุมสติไม่ได้
- ยาต้องห้าม ยาที่ไม่อ่าน อย.
- ยาหมดอายุแล้ว
คำถวายยาแก่พระ
อิมานิ มะยัง ภันเต คิลานะเภสัชชานิ สะปะริวารานิ สังฆัสสะ โอโณชะยามะ สาธุ โน ภันเต สังโฆ
อิมานิ คิลานะเภสัชชานิ สะปะริวารานิ ปะฏิคคัณหาตุ อัมหากัญจะ มาตาปิตุอาทีนัญจะ ญาตะกานัง ทีฆะรัตตัง หิตายะ สุขายะ
ข้าแต่พระสงฆ์ผู้เจริญ ข้าพเจ้าทั้งหลายขอน้อมถวายยาบำบัดความป่วยไข้ กับทั้งเวชภัณฑ์ทั้งหลายเหล่านี้ แก่พระสงฆ์ ขอพระสงฆ์จงรับยาบำบัดความป่วยไข้ และเวชภัณฑ์ทั้งหลายเหล่านี้ของข้าพเจ้าทั้งหลาย เพื่อประโยชน์สุขแก่ข้าพเจ้าทั้งหลาย ญาติทั้งหลาย มีมารดาและบิดาเป็นต้นด้วย สิ้นกาลนานเทอญ
อานิสงส์ของการถวายยา
- ก่อให้เกิดสุขภาพร่มเย็นทั้งครอบครัว
- โรคที่ไม่หายจะทุเลา
- สุขภาพกายจิตแข็งแรง
- อายุยืนทั้งภพนี้และภพหน้า
- ถ้าป่วยก็จะไม่ขาดแคลนการรักษา
- ได้รับผลบุญเกี่ยวกับการไม่มีกับโรคภัยไข้เจ็บ
- ผู้ที่ทำบุญด้วยการถวายยานั้นจะอายุยืนยาว มีร่างกายที่สมบูรณ์แข็งแรง
- เดินทางไปไหน หากต้องเจอกับอุปสรรคก็จะสามารถผ่านพ้นไปได้ หรือจะได้รับความช่วยเหลืออยู่เสมอ
- จะมีคนรอบ ๆ ข้าง คอยหยิบยื่นและให้การช่วยเหลือสนับสนุนด้วยดี
- ไม่มีโรคร้ายๆ เข้ามาคุกคามได้ง่าย
อานิสงส์ของการถวายเภสัช ๑๐ ประการ
๑. เป็นผู้มีอายุยืน
๒. เป็นผู้มีกำลัง
๓. เป็นนักปราชญ์
๔. เป็นผู้มีวรรณะ
๕. เป็นผู้มียศ
๖. เป็นผู้มีสุข
๗. เป็นผู้ไม่มีอันตราย
๘. เป็นผู้ไม่มีเสนียดยิ้ม
๙. ชนทั้งหลายยำเกรงทุกเมื่อ
๑๐. เป็นผู้ไม่มีความพลัดพรากจากสิ่งเป็นที่รัก