ศีลข้อที่ ๓ คือการเว้นจากการประพฤติผิดในกาม หมายถึง การห้ามประพฤติผิดในกามทั้งหลาย คือ ห้ามประพฤติผิดทางเพศ ห้ามประพฤติผิดประเวณีในบุตรหลานของผู้อื่น หรือบุคคลหญิงชายที่อยู่ภายใต้การปกครองของผู้อื่น ห้ามประพฤติเป็นชู้ในคู่ครองคือสามีภรรยาของผู้อื่น รวมถึงการห้ามสำส่อนทางเพศ ซึ่งกล่าวให้ชัด ได้แก่ ห้ามผิดประเวณีลูกหลานเขา แม้ลูกหลานเขาจะยังไม่มีคู่หรือยังโสดก็เป็นบุคคลต้องห้าม ห้ามเป็นชู้สู่สมในคู่ครองเขา
คำสมาทานศีลข้อที่ ๓
กาเมสุมิจฉาจารา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ ข้าพเจ้าขอสมาทานสิกขาบท คือ เว้นจากการประพฤติผิดในกามทั้งหลาย
องค์ประกอบของศีลข้อที่ ๓ หรือองค์ของกาเมสุมิจฉาจาร ๔
๑. อะคะมะนียะวัตถุ วัตถุที่ไม่ควรล่วงละเมิด
๒. ตัสมึง เสวะนะจิตตัง มีจิตคิดจะเสพ
๓. เสวะนัปปะโยโค มีความพยายามที่จะเสพ
๔. มัคเคนะ มัคคัปปะฏิปัตติ กระทำการให้มรรคต่อมรรคจดกัน (มรรคทั้ง ๓ มรรคใดมรรคหนึ่ง ได้แก่ อวัยวะเพศ, ทวารหนัก, ปาก)
ศีลข้อที่ ๓ นี้มีความละเอียดมาก หลายคนมักจะคิดว่าต้องล่วงละเมิดสามีหรือภรรยาของคนอื่นเท่านั้นจึงจะผิด หรือตนเองมีครอบครัว แต่ไม่นอกใจคู่ของตนเท่านั้นจึงผิด แต่ความเป็นจริงแล้ว แม้ตนเองจะเป็นโสด คนที่เราล่วงละเมิดเป็นโสด แต่คนที่เราเกี่ยวข้องด้วยนั้นอยู่ภายใต้การดูแลของผู้อื่นหรือผู้ปกครอง คือเป็นลูกเป็นหลานคนอื่นก็ผิด เช่น หนุ่มโสดนำสาว 17 หรือจะมากกว่านั้นก็ตามแต่เขายังภายใต้การดูแลของพ่อแม่ผู้ปกครอง พาเข้าโรงแรม แม้ตนเองจะโสด หญิงสาวจะเต็มใจก็ถือว่าผิดต่อลูกหลานคนอื่น ผิดศีลข้อที่ ๓ นี้
องค์ประกอบของศีลข้อที่ ๓ หรือองค์ของกาเมสุมิจฉาจาร ๔ อย่างนี้ ใช้เป็นเครื่องตัดสินว่าผิดศีลข้อ ๓ หรือไม่ ไม่ใช่เป็นเครื่องติดสินว่าผิดกฎหมายหรือบาปหรือไม่ แนะให้อ่านเกี่ยวกับศีลข้อมี่ ๓ เพิ่มเติมในบทความ เบญจศีล สิกขาบทที่ ๓
ธรรมที่ส่งเสริมศีลข้อที่ ๓
ความสำรวมอินทรีย์ คือ ระมัดระวัง ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ ทำให้ ความใคร่ในกามคุณ คือ การติดในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส ลดน้อยลง เมื่อความสำรวมเกิดขึ้น
อานิสงส์ของการรักษาศีลข้อที่ ๓
๑. ไม่มีข้าศึกศัตรู
๒. เป็นที่รักแห่งชนทั่วไป
๓. หาข้าวน้ำเครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่ อาศัยได้ง่าย
๔. หลับก็เป็นสุข
๕. ตื่นก็เป็นสุข
๖. พ้นภัยในอบาย
๗. ไม่ต้องเกิดเป็นหญิงหรือเป็นกะเทยอีก
๘. ไม่โกรธง่าย
๙. ทำอะไรก็ทำได้ โดยเรียบร้อย
๑๐.ทำอะไรก็ทำโดยเปิดเผย
๑๑.คอไม่ตก (คือมี สง่า)
๑๒.หน้าไม่ก้ม (คือมีอำนาจ)
๑๓.มีแต่เพื่อนรัก
๑๔.มีอินทรีย์ ๕ บริบูรณ์
๑๕.มีลักษณะบริบูรณ์
๑๖.ไม่มีใครรังเกียจ
๑๗.ขวนขวายน้อยไม่ต้องเหน็ดเหนื่อย หากินง่าย
๑๘.อยู่ที่ไหนก็เป็นสุข
๑๙.ไม่ต้องกลัวภัยจากใคร ๆ
๒๐.ไม่ค่อยพลัดพรากจากของที่รัก
ที่มา อานิสงส์ของการรักษาศีลข้อที่ 3