ศีลข้อที่ ๓ คือการเว้นจากการประพฤติผิดในกาม หมายถึง การห้ามประพฤติผิดในกามทั้งหลาย คือ ห้ามประพฤติผิดทางเพศ ห้ามประพฤติผิดประเวณีในบุตรหลานของผู้อื่น หรือบุคคลหญิงชายที่อยู่ภายใต้การปกครองของผู้อื่น ห้ามประพฤติเป็นชู้ในคู่ครองคือสามีภรรยาของผู้อื่น รวมถึงการห้ามสำส่อนทางเพศ ซึ่งกล่าวให้ชัด ได้แก่ ห้ามผิดประเวณีลูกหลานเขา แม้ลูกหลานเขาจะยังไม่มีคู่หรือยังโสดก็เป็นบุคคลต้องห้าม ห้ามเป็นชู้สู่สมในคู่ครองเขา
กาเมสุมิจฉาจารา เวระมะณี สิกขาปะทัง สะมาทิยามิ ข้าพเจ้าขอสมาทานสิกขาบท คือ เว้นจากการประพฤติผิดในกามทั้งหลาย
๑. อะคะมะนียะวัตถุ วัตถุที่ไม่ควรล่วงละเมิด
๒. ตัสมึง เสวะนะจิตตัง มีจิตคิดจะเสพ
๓. เสวะนัปปะโยโค มีความพยายามที่จะเสพ
๔. มัคเคนะ มัคคัปปะฏิปัตติ กระทำการให้มรรคต่อมรรคจดกัน (มรรคทั้ง ๓ มรรคใดมรรคหนึ่ง ได้แก่ อวัยวะเพศ, ทวารหนัก, ปาก)
ศีลข้อที่ ๓ นี้มีความละเอียดมาก หลายคนมักจะคิดว่าต้องล่วงละเมิดสามีหรือภรรยาของคนอื่นเท่านั้นจึงจะผิด หรือตนเองมีครอบครัว แต่ไม่นอกใจคู่ของตนเท่านั้นจึงผิด แต่ความเป็นจริงแล้ว แม้ตนเองจะเป็นโสด คนที่เราล่วงละเมิดเป็นโสด แต่คนที่เราเกี่ยวข้องด้วยนั้นอยู่ภายใต้การดูแลของผู้อื่นหรือผู้ปกครอง คือเป็นลูกเป็นหลานคนอื่นก็ผิด เช่น หนุ่มโสดนำสาว 17 หรือจะมากกว่านั้นก็ตามแต่เขายังภายใต้การดูแลของพ่อแม่ผู้ปกครอง พาเข้าโรงแรม แม้ตนเองจะโสด หญิงสาวจะเต็มใจก็ถือว่าผิดต่อลูกหลานคนอื่น ผิดศีลข้อที่ ๓ นี้
องค์ประกอบของศีลข้อที่ ๓ หรือองค์ของกาเมสุมิจฉาจาร ๔ อย่างนี้ ใช้เป็นเครื่องตัดสินว่าผิดศีลข้อ ๓ หรือไม่ ไม่ใช่เป็นเครื่องติดสินว่าผิดกฎหมายหรือบาปหรือไม่ แนะให้อ่านเกี่ยวกับศีลข้อมี่ ๓ เพิ่มเติมในบทความ เบญจศีล สิกขาบทที่ ๓
ความสำรวมอินทรีย์ คือ ระมัดระวัง ตา หู จมูก ลิ้น กาย และใจ ทำให้ ความใคร่ในกามคุณ คือ การติดในรูป รส กลิ่น เสียง สัมผัส ลดน้อยลง เมื่อความสำรวมเกิดขึ้น
๑. ไม่มีข้าศึกศัตรู
๒. เป็นที่รักแห่งชนทั่วไป
๓. หาข้าวน้ำเครื่องนุ่งห่ม ที่อยู่ อาศัยได้ง่าย
๔. หลับก็เป็นสุข
๕. ตื่นก็เป็นสุข
๖. พ้นภัยในอบาย
๗. ไม่ต้องเกิดเป็นหญิงหรือเป็นกะเทยอีก
๘. ไม่โกรธง่าย
๙. ทำอะไรก็ทำได้ โดยเรียบร้อย
๑๐.ทำอะไรก็ทำโดยเปิดเผย
๑๑.คอไม่ตก (คือมี สง่า)
๑๒.หน้าไม่ก้ม (คือมีอำนาจ)
๑๓.มีแต่เพื่อนรัก
๑๔.มีอินทรีย์ ๕ บริบูรณ์
๑๕.มีลักษณะบริบูรณ์
๑๖.ไม่มีใครรังเกียจ
๑๗.ขวนขวายน้อยไม่ต้องเหน็ดเหนื่อย หากินง่าย
๑๘.อยู่ที่ไหนก็เป็นสุข
๑๙.ไม่ต้องกลัวภัยจากใคร ๆ
๒๐.ไม่ค่อยพลัดพรากจากของที่รัก
ที่มา อานิสงส์ของการรักษาศีลข้อที่ 3
