แม้วันขึ้นปีใหม่ 1 ม.ค ไม่ใช่วันสำคัญหลักทางพระพุทธศาสนาก็จริง แต่เป็นวันสำคัญวันหนึ่งทางประเพณีวัฒนธรรม (ผมกล่าวรวบทั้งประเพณีทั้งวัฒนธรรมเลยละกัน ไม่รู้แปลว่าอะไร ไปเปิดพจนานุกรมเองละกัน) ของคนทั้งโลกและคนในท้องถิ่น ซึ่งคนในท้องถิ่นนั้น ๆ อาจจะปฏิบัติต่อวันขึ้นปีใหม่ที่แตกต่างกันไป แม้ไม่ทำอะไรเลย วันเวลามันผ่านไป ๆ อยู่เช่นนั้นเหมือนเดิม
วันขึ้นปีใหม่หรือวันเปลี่ยนศักราชใหม่จริง ๆ ของชาวพุทธนั้น ถ้าว่ากันจริง ๆ ก็มีเหมือนกัน นั่นคือวันที่พระบรมศาสดาเสด็จดับขันธปรินิพพาน และมีการนับปีศักราชหลังจากนั้นเรื่อยมา เวลาที่พระก่อนจะแสดงธรรมเทศนาบนธรรมาสน์ ท่านจึงมีการบอกศักราชก่อน นั่นคือประเพณีที่มาแต่เดิม
ต่อมาในประเทศไทยเรามีการเปลี่ยนแปลงวันขึ้นปีใหม่หลายยุคหลายสมัย จนในที่สุด เพื่อให้หยุดตรงกับวันขึ้นปีใหม่แบบสากล จึงได้กำหนดให้วันที่ 1 ม.ค. ของทุกปีเป็นวันขึ้นศักราชใหม่หรือวันขึ้นปีใหม่นั่นเอง
วันขึ้นปีใหม่ ควรทำอย่างไร
แม้วันขึ้นปีใหม่ ไม่ใช่วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา แต่เราเป็นชาวพุทธ จึงต้องทำแบบพุทธ คือบำเพ็ญทาน ศีล ภาวนา ซึ่งสามารถทำได้ทุกวัน แม้วันนั้นจะเป็นวันอะไรก็ตาม จะเกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนาหรือไม่ก็ตาม
- เมื่อถึงวันปีใหม่ ควรระลึกในใจใฝ่ความไม่ประมาทมัวเมาในชีวิต ไม่มัวเมาในวัยซึ่งจะสิ้น ๆ เสื่อมไป ไม่มัวเมาในลาภยศ ซึ่งจะต้องหมดไปและต้องจากไปในที่สุด คือให้รู้เท่าทัน แต่ไม่ใช่ให้มานั่งเศร้าโศกเสียใจกับมัน
- ทำตามประเพณีสังคม มีการทำความสะอาดบ้านสถานที่ ตกแต่งบริเวณบ้านให้สวยงาม พร้อมที่จะต้อนรับสิ่งใหม่ ๆ สิ่งดี ๆ เข้ามา พร้อมที่จะต้อนรับญาติมิตรสหายผู้ที่จากไปนาน
- ตระเตรียมอาหารของกินขนมหวาน อาหารน้ำสะอาด ปราศจากสุราของมึนเมาทั้งหลาย
- หากจำเป็นต้องออกจากบ้าน ไปไหว้ผู้ใหญ่ มอบของขวัญแก่ผู้ใหญ่หรือไม่เที่ยวนอกสถานที่ อย่าได้ประมาทเด็ดขาด ไม่ประมาทในการเดินทางการใช้รถใช้ถนน การดื่มกินเที่ยว นี่คือสุดยอดแห่งธรรมอย่างหนึ่งในพระพุทธศาสนา
- แต่งตัวให้สวยงามตามประเพณี การเป็นคนดี ดีที่การกระทำ ไม่ใช่การแต่งตัว ฉะนั้น แต่งตัวสวยดูดีตามประเพณีนิยมก็เป็นคนดีได้เช่นกัน (ไม่ใช่ดีเพราะการแต่งตัว แต่หมายความว่าคุณแต่งตัวสวยงาม คุณก็ทำดีได้ เป็นพุทธศาสนิกชนได้)
- เมื่อถึงคืนวันที่ 31 ธันวาคม ซึ่งกำหนดว่าเป็นวันส่งท้ายปีเก่า ควรที่จะได้หาที่สงบสักเวลา ทำการภาวนาสวดมนต์ สวดมนต์ที่คุณถนัด หรืออย่างน้อยก็ตั้ง นะโม 3 หน ละสิ่งที่กังวลออกให้หมดไป สิ่งไหนมันผ่านไปแล้วก็เป็นอันผ่านไป
- เช้าตรู่วันที่ 1 มกราคม เป็นวันขึ้นปีใหม่ ควรได้กำหนดจิตรับสิ่งดี ๆ พร้อมแสงอรุณแห่งวันใหม่ของปีใหม่ อธิษฐานสิ่งดี ๆ ตั้งใจที่จะทำดีให้ดีที่สุด จากนั้นหากได้ทำบุญตักบาตรในเช้าวันนั้นก็ดี แต่หากอยู่ในสถานที่ที่ไม่สามารถทำบุญตักบาตรได้ ก็ให้ตั้งจิตว่าจะทำความดีนี้ในวันข้างหน้าอันใกล้นี้ และควรได้ทำ
- วันปีใหม่ ใครใช้เวลากับการแสดงความกตัญญูต่อผู้ใหญ่ ด้วยการไหว้ขอพร การไหว้เป็นการแสดงความนอบน้อม เป็นการแสดงความเคารพบูชาต่อบุคคลที่ควรบูชา เป็นบุญอย่างหนึ่งในพระพุทธศาสนา
บางคนบอกว่า ปีใหม่ไม่เกี่ยวข้องกับพระพุทธศาสนา ไม่ใช่วันพระ ไม่วันวิสาขบูชา หรือวันมาฆบูชา
ถูกต้อง วันปีใหม่ ไม่ใช่วันพระ ไม่ใช่วันสำคัญทางพระพุทธศาสนา แต่การทำความดี ทำบุญ ไม่เกี่ยวกับวันใด ๆ การรักษาศีล มันไม่เกี่ยวกับวันเดือนปีเลย อนึ่ง ขอย้อนถามว่า วันขึ้นปีใหม่ มันเกี่ยวกับสุราเหล้ายาอย่างไร ทำไมจึงต้องกิน วันปีใหม่ก็เหมือนวันธรรมดาทั่วไป ทำไมต้องฉลองด้วย
