หลายท่านคงจะเคยได้ยินคำว่า “จุดธูปเทียนบูชาพระรัตนตรัย” แต่ในภาคปฏิบัติจริง ๆ เรากลับจุดเทียนธูปบูชาพระรัตนตรัย หมายความว่าเรามักจะจุดเทียนก่อนธูปเสมอ ทำไมจึงเป็นเช่นนั้น และเพราะใดคนโบราณจึงบอกว่าจุดธูปเทียน
ความหมายของการจุดธูปเทียน
ธูป 3 ดอก เพื่อบูชาพระพุทธเจ้า กล่าวคือเพื่อบูชาพระพุทธคุณโดยย่อ 3 ประการ ได้แก่
ธูปดอกที่ 1 บูชาพระปัญญาคุณ
ธูปดอกที่ 2 บูชาพระวิสุทธิคุณ
ธูปดอกที่ 3 บูชาพระมหากรุณาธิคุณ
เทียน 2 เล่ม เพื่อบูชาพระธรรมคำสอนซึ่งแบ่งเป็น 2 ได้แก่
เทียนเล่มที่ 1 บูชาพระธรรม (พระสูตร/พระอภิธรรม)
เทียนเล่มที่ 2 บูชาพระวินัย
ดอกไม้หลากสี ใช้บูชาพระสงฆ์ โดยเปรียบเทียบว่า ผู้ที่บวชเป็นพระสงฆ์เป็นลูกชาวบ้านมาจากร้อยพ่อพันแม่แตกต่างกันทั้ง อายุ ฐานะ ชาติ ตระกูล การศึกษา อุปนิสัย สันดาน มารยาท แต่พอมาบวชถือพระธรรมวินัยเดียวกัน ปฏิบัติตรงกัน ย่อมสวยงามน่ากราบไหว้ เหมือนดอกไม้ที่จัดบนโต๊ะบูชา ที่นายช่างเก็บดอกไม้จากป่าสารพัดสี เอามาจัดใส่พานแจกันรวมกันตกแต่งเข้ารูปแล้วย่อมดูสวยงามน่าชม พระภิกษุสงฆ์ก็สวยงามน่าบูชาได้ เพราะถือธรรมวินัยระเบียบเป็นอันเดียวกัน
ถ้าจากลำดับแห่งพระรัตนตรัย คือพระพุทธ พระธรรม พระสงฆ์แล้ว จะเห็นว่าต้องบูชาพระพุทธเจ้าก่อน ระลึกถึงพระพุทธคุณ ได้แก่ พระปัญญาคุณ พระวิสุทธิคุณ พระมหากรุณาธิคุณ ในขณะที่จุดธูปหรือปักธูปลง ระลึกถึงพระธรรมและวินัยในขณะที่จุดเทียน ใจน้อมบูชาพระสงฆ์ด้วยดอกไม้
คำกล่าวบูชา เวลาจุดธูป เทียน ถวายดอกไม้
หรือจะใช้คำบาลี กล่าวบูชาในใจเพื่อบูชาพระคุณ เวลาจุดธูป เทียน ถวายดอกไม้ ดังนี้ ก็ได้
บูชาพระพุทธด้วยธูป โดยคำว่า อิเมหิ คันธะธูเปหิ พุทธัง ปูเชมะ. ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอบูชา ซึ่งพระพุทธคุณ ด้วย ธูปหอม ๓ ดอกเหล่านี้
บูชาพระธรรมด้วยเทียน โดยการกล่าวคำว่า อิเมหิ ปะทีเปหิ ธัมมัง ปูเชมะ. ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอบูชาซึ่งพระธรรมคุณ ด้วยเทียน ๒ เล่มเหล่านี้.
บูชาพระสงฆ์ด้วยดอกไม้ โดยการกล่าวคำว่า อิเมหิ นานาวัณณะคันธะปุปเผหิ สังฆัง ปูเชมะ ข้าพเจ้าทั้งหลาย ขอบูชาซึ่ง พระสังฆคุณ ด้วยดอกไม่อันมีสีและกลิ่นต่าง ๆ เหล่านี้
ทุกวันนี้ ทำไมคนจึงนิยมจุดเทียนก่อนธูป
แล้วทำไมคนทั่วไปจึงนิยมจุดเทียนก่อนจุดธูป อาจจะเป็นเพราะเหตุว่า
1.ผู้จุดบูชา ไม่ได้ธูปปักเตรียมไว้บนกระถางและไม่ได้เตรียมเทียนบนเชิงเทียน คือธูปเทียนไม่ได้อยู่ในสถานะพร้อมถูกจุดบูชา จึงต้องหยิบขึ้นมาจุดทีละอย่าง
2.การจุดธูปต้องใช้เวลานานกว่าจุดเทียน ดังนั้น เพื่อความสะดวกจึงต้องจุดเทียนก่อน เพื่อใช้ปลายธูปจุดไฟจากเทียนอีกทีหนึ่ง
3.คนเราชอบจุดบูชาพระรัตนตรัยเพื่ออธิษฐานอะไรสักอย่างมากกว่าจุดเพื่อบูชาพระคุณของพระรัตนตรัยอย่างแท้จริง ดังนั้น จึงต้องมาทำการจุดธูปหลังจุดเทียน เพื่อที่จะได้ยกธูปขึ้นอธิษฐานและมีเวลาอธิษฐานมากกว่า
โดยส่วนตัวผมแล้ว ผมจุดธูปก่อนจุดเทียน ด้วยเหตุผลที่ว่า
1.ผมได้ตั้งเทียน ปักธูปไว้พร้อมแล้ว คือพร้อมบูชา จึงแค่ใช้เทียนชนวนเพื่อจุดบูชาเท่านั้น
2.ขณะที่จุดธูปผมนึกถึงพระพุทธคุณทั้ง 3 คือ พระปัญญาคุณ พระบริสุทธฺคุณ พระมหากรุณาธิคุณ แล้วมาจุดเทียนระลึกถึงพระธรรมและพระวินัย ถือว่าเป็นการบูชาพระพุทธ พระธรรมตามลำดับของพระรัตนตรัย
3.ถ้าดูจากความสวยงาม ผมมองว่า เริ่มจากสิ่งที่อยู่กลางที่มีสิ่งเดียวก่อน คือกระถางธูปที่ตั้งอยู่ตรงกลางจะสวยงามกว่า จากนั้นจึงไปที่ซ้าย-ขวา ตามมือของเรา
