พระเวสสันดรคิดอย่างไร จึงให้ทานบุตร ภรรยา
เรื่องอดีตชาติของพระพุทธองค์ ตอนเสวยพระชาติเป็นพระเวสสันดร ได้บำเพ็ญทานบารมี ด้วยการให้ทานที่ยอดเยี่ยมแม้แต่พระมเหสี และพระราชโอรส พระราชธิดา ก็ได้ให้เป็นทาน ด้วยความมุ่งหวังเพื่อต้องการสั่งสมบารมีไว้ให้ได้บรรลุเป็นพระพุทธเจ้าในอนาคต ทำให้มีข้อวิจารณ์เกิดขึ้น โดยเฉพาะพวกนักสิทธิมนุษยชนว่า พระเวสสันดรกระทำเช่นนั้นเป็นการริดรอนสิทธิเสรีภาพส่วนบุคคล เป็นไปในลักษณะเห็นแก่ตัว จึงขอวิเคราะห์โดยสังเขปดังนี้
การกระทำของพระโพธิสัตว์ หรือผู้ที่มุ่งบรรลุเป็นพระพุทธเจ้านั้น ท่านมองกว้างกว่าปุถุชนคนทั่วไป เพราะพื้นฐานจิตและกรุณาธรรมต่างกัน สิ่งที่พระเวสสันดรทำคือการสละลูกนั้น ถ้ามองจากคนปุถุชนที่ยังยึดมั่นอยู่ในความสุขของตนเองและพรรคพวกก็จะเห็นว่าเป็นการกระทำที่ไม่ค่อยถูกต้อง แต่พระเวสสันดรไม่ได้มองแคบแค่นั้น พระเวสสันดรมองถึงประโยชน์อันยิ่งใหญ่ที่จะเกิดขึ้นกับมวลมนุษยชาติตลอดจนถึงพระราชกุมารของพระองค์ด้วย ทรงเห็นว่ามนุษย์ยังต้องเวียนว่ายตายเกิดอยู่ไม่รู้กี่แสนกี่ล้านชาติ จึงต้องมุ่งมั่นให้ได้บรรลุธรรมเพื่อนำให้สรรพสัตว์พ้นทุกข์ถาวรด้วยการเข้าถึงพระนิพพาน หากพระเวสสันดรมองแค่ความสุขส่วนพระองค์และพระโอรสเท่านั้น ก็ยิ่งถือว่าเป็นการเห็นแก่ตัวของพระโพธิสัตว์ และสิ่งที่พระองค์ได้กระทำก็ได้เกิดผลต่อพระโอรสและพระนางมัทรีในชาติต่อมา ที่ได้บรรลุธรรม และนี้เป็นรางวัลที่ยอดเยี่ยมที่พระองค์มอบให้กับบุตรและภรรยา
โดยทั่วไปของปุถุชนผู้หนาแน่นด้วยกิเลสตัณหา มักจะมุ่งแต่ความสุขส่วนตัวและผู้ใกล้ชิดเท่านั้นเอง โดยจะไม่คำนึงถึงประโยชน์สุขโดยรวมของผู้อื่นนอกจากนี้ ลักษณะของการคิดดังกล่าวเป็นการคิดจากพื้นฐานของความเห็นแก่ตัว ที่พระพุทธศาสนาเรียกว่า อะหังการ (การถือว่าเป็นตัวเรา) และมะมังการ (ความถือว่าเป็นของเรา) ซึ่งตามธรรมชาติของปุถุชนก็จะคิดได้เพียงแค่นี้เอง เนื่องจากพื้นฐานจิตที่ถูกเกาะกุมด้วยกิเลสตัณหาความเห็นแก่ตัว จึงคิดประโยชน์เพื่อตนเองและของๆ ตน หรือผู้ที่เกี่ยวเนื่องกับตนในวงแคบเท่านั้น
แต่พระโพธิสัตว์ ท่านบำเพ็ญบารมีเพื่อมุ่งหวังพระสัมมาสัมโพธิญาณ เพื่อนำพาสัตว์โลกให้ล่วงพ้นจากความทุกข์แบบถาวร คือ การบรรลุถึงพระนิพพาน ดังเห็นได้จากที่พระโพธิสัตว์เมื่อได้บรรลุเป็นพระพุทธเจ้าแล้ว พระองค์มิได้ทรงอยู่นิ่ง ทรงสั่งสอนหมู่สัตว์โลกให้พ้นจากทุกข์มากมาย และคำสอนของพระพุทธองค์อันเป็นความจริงแท้นั้น ยังคงสาดส่องแสงแห่งความสุขความสงบสู่มวลมนุษยชาติตราบจนถึงทุกวันนี้
โดย พระมหาบุญเพียร ปุญญวิริโย จากสื่อคอมพิวเตอร์ช่วยสอน (CAI) ชุด พุทธประวัติ ฉบับ CD-ROM จัดทำโดย ศูนย์บริการวิชาการ มหาวิทยาลัยมหาจุฬาลงกรณราชวิทยาลัย วิทยาเขตเชียงใหม่ ห้องเรียนวัดศรีบุญเรือง อำเภอฝาง จังหวัดเชียงใหม่