แม้ในพระไตรปิฎกจะไม่ระบุว่าจุดใดคือที่ตั้งของสถานที่ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนาอันมีชื่อว่าธัมมจักกัปปวัตตนสูตรแก่ปัญจวัคคีย์ ได้แก่ ปัญจวัคคีย์ ได้แก่ โกณฑัญญะ วัปปะ ภัททิยะ มหานามะ และอัสสชิ แต่ในปัจจุบัน สามารถสันนิษฐานได้ว่าจุดที่เกิดเหตุการณ์สำคัญในวันอาสาฬหบูชา คือที่ตั้งของธัมเมกขสถูปอยู่สารนาถ
ถึงแม้ว่าสารนาถจะถูกทำลายโดยผู้ไม่หวังดีต่างศาสนาและถูกทอดทิ้งไปนานเจ็ดร้อยกว่าปีก็ตาม แต่รู้ได้จากบันทึกของสมณทูตจีนที่บันทึกไว้ และชื่อเรียกของสถูปแห่งนี้ว่า ธัมเมกขะ ที่แปลว่า “ผู้เห็นธรรม” เป็นเครื่องแสดงอย่างชัดเจนว่าสถานที่แห่งนี้เป็นสถานที่ที่พระพุทธเจ้าทรงแสดงปฐมเทศนา
ในปัจจุบันธัมเมกขสถูปเป็นโบราณสถานที่มีขนาดใหญ่โตมากที่สุดในสารนาถ ถึงแม้สถูปแห่งนี้จะถูกผู้บุกรุกพยายามรื้อถอนทำลายอย่างจริงจังหลายครั้ง แต่มหาสถูปก็ยังคงตั้งอยู่จนถึงทุกวันนี้
หมายเหตุ
ธัมเมกขะ เป็นศัพท์ภาษาบาลีมาจากคำว่า ธมฺม (ธรรม) + อิกฺข (เห็น) แปลได้ว่า เห็นธรรม หรือสถูปที่อุทิศให้แด่ผู้เห็นธรรม ซึ่งก็หมายถึงพระอัญญาโกณฑัญญะ ที่ได้ดวงตาเห็นธรรมเป็นบุคคลแรกในโลก
