25 บุคคลที่พระภิกษุไม่พึงไหว้
- ภิกษุผู้เข้าไปสู่บริเวณบ้านเรือน (พบกันในบ้าน)
- ภิกษุผู้เดินในทาง (พบกันในระหว่างทาง)
- ภิกษุผู้อยู่ในที่มืด
- ภิกษุผู้ไม่ทันสนใจ (ในภิกษุผู้จะไหว้) คือมัวสนใจในเรื่องอื่น ๆ ไม่ทันเห็น ไม่ทันสังเกต แม้ไหว้ก็คงไม่รู้
- ภิกษุผู้นอนหลับอยู่ (ต้องรอให้ท่านตื่น และลุกขึ้นมาเสียก่อน ยกเว้นท่านอาพาธ)
- ภิกษุกำลังดื่มข้าวยาคู
- ภิกษุผู้อยู่ในโรงฉัน
- ภิกษุเป็นศัตรู (ขณะที่กราบไหว้ อาจประทุษร้ายเอาได้)
- ภิกษุผู้ส่งใจไปที่อื่น
- ภิกษุผู้เปลือยกาย (ใช่ในโรงไฟ ในที่สรงน้ำ กำลังเปลือยกายสรงน้ำอยู่)
- ภิกษุผู้กำลังเคี้ยว
- ภิกษุผู้กำลังบริโภค
- ภิกษุผู้กำลังถ่ายอุจจาระ
- ภิกษุผู้กำลังถ่ายปัสสาวะ
- ภิกษุผู้อันสงฆ์ประกาศยกเสียจากหมู่ (ถูกลงอุกเขปนียกรรม)
- ภิกษุผู้อยู่ปริวาส (ในการออกจากอาบัติสังฆาทิเสส)
- ภิกษุผู้ควรแก่มูลายปฏิกัสสนา (การชักเข้าหาอาบัติเดิม ในการออกจากอาบัติสังฆาทิเสส)
- ภิกษุผู้ควรแก่มานัตต์ (ในการออกจากอาบัติสังฆาทิเสส)
- ภิกษุผู้ประพฤติมานัตต์ (ในการออกจากอาบัติสังฆาทิเสส)
- ภิกษุผู้ควรแก่อัพภาน (คือการสวดถอนจากอาบัติสังฆาทิเสส ภายหลังที่ประพฤติกรรมดั่งกล่าวในข้อต้น ๆ แล้ว)
- ภิกษุผู้บวชภายหลัง
- บุคคลที่มิได้บวชเป็นภิกษุ (อนุปสัมบัน คือ สามเณร บุรุษทั่วไป ไม่เกี่ยวกับบรรลุธรรมไม่บรรลุธรรม ส่วนสตรีท่านแยกเป็นข้อ 24 แล้ว)
- ภิกษุต่างนิกาย (นานาสังวาส) แม้แก่กว่า แต่พูดไม่เป็นธรรม ไม่ตั้งอยู่ในธรรม
- มาตุคาม (ผู้หญิง แม้เป็นมารดาก็ตาม การแสดงความกตัญญูหรือการตอบแทนคุณนั้นมีหลายวิธี ไม่ใช่ไหว้อย่างเดียว)
- บัณเฑาะก์ (กระเทย,คนข้ามเพศทุกประเภท ข้อนี้ท่านแยกบัณเฑาะก์ออกจากบุรุษและสตรี)
การกำหนดบุคคลที่พระภิกษุไม่พึงไหว้ แต่ท่านแสดงไว้ต่างที่ต่างวาระกัน ข้อ 1-14 หมายถึงปกติภิกษุทั่วไป แต่ห้ามไหว้เมื่อท่านอยู่ในสถานที่หรือในกิริยา ฐานะ ที่ไม่พร้อมจะรับไหว้ หรือหากไหว้แล้วอาจจะดูไม่งามตาแก่ผู้พบเห็น
ข้อ 15 คือภิกษุที่ถูกสงฆ์ลงโทษ (ถูกลงอุกเขปนียกรรม)
ข้อ 16-20 คือ ภิกษุผู้ต้องอาบัติสังฆาทิเสส ระหว่างทำพิธีออกจากอาบัติ แม้จะมีพรรษาอายุสูงก็ไม่ควรกราบไหว้เพราะเท่ากับกำลังต้องโทษ
ข้อ 21 เป็นธรรมเนียมว่า ภิกษุผู้บวชก่อนไม่พึงไหว้ภิกษุผู้บวชภายหลัง แต่เมื่อถูกไหว้สามารถรับไหว้ได้
ข้อ 22-25 เป็นบุคคลที่ภิกษุไม่พึงไหว้โดยแท้ แม้ตั้งอยู่ในฐานะกษัตริย์ หรือบิดา มารดาก็ตาม ไม่เกี่ยวกับว่าบุคคลนั้นจะบรรลุธรรมหรือไม่บรรลุธรรม แต่เกี่ยวกับบุคคลนั้นไม่ได้เป็นภิกขุ
ที่มา ภิกษุที่ภิกษุด้วยกันไม่พึงไหว้ ๕ ประเภท
