การสร้างพระยอดธงนั้น มีการสร้างมาตั้งแต่สมัยสุโขทัย อยุธยา คือมีการสร้างตั้งแต่สมัยที่มีการยกทัพเพื่อไปสู้รบกัน สร้างไว้เพื่อประดิษฐานบนยอดธง เพื่อปกป้องคุ้มครองกองทัพและเพื่อเป็นขวัญกำลังใจให้แก่เหล่าทหาร
พระยอดธงสมัยก่อนนั้น มักที่จะถูกสร้างด้วยเนื้อโลหะที่ทรงคุณค่า เช่น ทองคำ นาก เงิน เท่าที่เห็นจะเป็นเนื้อโลหะ เพื่อให้คงทนถาวร กันแดดฝนหรือกระแทกเวลาเคลื่อนทัพ
ในเรื่องของพระที่มีเดือยอยู่ข้างล่างที่เราเรียกว่าพระยอดธงนี้ มีผู้ให้ความคิดเห็นที่แตกต่างกันไป บ้างก็ว่าพระยอดธงที่นำขึ้นไปประดิษฐานบนยอดธงจริง ๆ นั้นไม่มีจริง แท้จริงแล้ว เป็นพระหล่อทั่วไปที่ไม่ได้ถูกตัดเดือยออกไป แต่บางท่านก็ให้ความเห็นว่า พระยอดธงที่ใช้อยู่บนยอดธงจริง ๆ ก็มี พระทั่วไปที่ไม่ได้ถูกตัดเดือยออกก็มีต่างหาก
พระยอดธงโดยมากพบในกรุ ในพระเจดีย์มากกว่าที่จะพบบนยอดธงจริง ๆ ด้วยเหตุนี้กระมั้งจึงมีบางท่านเชื่อว่าพระยอดธงที่อยู่บนธงจริง ๆ ไม่มี แม้ทุกวันนี้ ไม่ได้จัดทัพไปรบที่ไหน แต่พระเกจิอาจารย์ทั้งหลายก็ยังสร้างพระที่มีเดือยยื่นลงมาข้างล่าง และยังคงเรียกว่า พระยอดธง
ภาพประกอบบทความนี้ ผมไม่ได้แน่ใจว่าเป็นพระยอดธงเนื้อทองคำจริง ๆ หรือแค่ปิดทอง ชุบทองเท่านั้น แต่มีวรรณะที่สวยงามเป็นอย่างมาก ส่องดูใต้ฐานก็ยังเห็นเป็นสีทอง
บทความนี้อาจจะไม่เชิงวิชาการเท่าไหร่ แนะนำอ่านเพิ่มเติมเกี่ยวกับ…พระยอดธงข้างล่างนี้
พระยอดธง เนื้อเงิน หลวงพ่อคูณ รุ่นแรก ตัดก้าน แต่ก็ยังสวย
พระยอดธง เนื้อทองสัมฤทธิ์ กรุวัดชะเมา นครศรีธรรมราช
พระยอดธง จากเทวตำนานสู่พระในสงครามสนามรบจริง
