เงินฮาง-เงินฮ้อย เงินตราโบราณ ใช้กันแถวลุ่มแม่น้ำโขง

เมื่อประมาณร้อยหรือสองร้อยกว่าปีที่ผ่านมา แถวบริเวณลุ่มแม่น้ำโขงรวมทั้งภาคอีสานบางส่วนด้วย ผู้คนที่อาศัยอยู่บริเวณนั้น นอกจากทำการซื้อขายด้วยเงินพดด้วงของทางรัฐบาลสยามแล้ว ยังใช้เงินท้องถิ่นหรือเงินของประเทศเพื่อนบ้านเพื่อใช้แลกเปลี่ยนซื้อขายกันอีกด้วย ซึ่งก็คือ เงินฮาง และเงินฮ้อย

เงินฮาง

เงินตราสมัยนั้นนิยมใช้โลหะเงินจริง ๆ ในการผลิต มูลค่าก็คิดตามน้ำหนักเงินจริง เงินฮาง สร้างจากเนื้อเงินบริสุทธิ์ ส่วน เงินฮ้อย สร้างขึ้นมาทีหลัง โดยมีการผสมโลหะเข้าไป ไม่ใช่เนื้อเงินบริสุทธิ์ จึงมีราคาต่ำกว่าเงินฮางที่เป็นเนื้อเงินบริสุทธิ์

เงินฮาง หรือ เงินราง มีรูปร่างคล้ายรางข้าวหมู หรือรางหญ้าคอกม้า จึงเรียกว่าเงินราง แต่ตามสำเนียงคนท้องถิ่นออกเสียงเป็นเงินฮาง เงินชนิดนี้มีรูปทรงยาวรี หัวท้ายงอนเหมือนเรือ มีขอบเหมือนแคมเรือทั้งสี่มุม มีท้องเป็นร่องไม่ลึกมาก มีขนาดยาวประมาณ 6 นิ้ว กว้างประมาณ 2 นิ้วฟุต หนาครึ่งนิ้ว

 เงินฮ้อย

ลักษณะของเงินฮ้อยที่หล่อแล้วเป็นทรงยาวรีเหมือนกระสวยทอผ้า มีความยาวประมาณ 5 นิ้ว กว้างประมาณ 1 นิ้วฟุต ส่วนความหนาประมาณครึ่งนิ้ว หัวท้ายเรียว ตรงกลางป่อง มีปุ่ม ๆ แสดงลายตลอดแท่งเงิน ตามปุ่ม ๆ จะเป็นเนื้อเงินแท้ ส่วนแท่งเงินเป็นเนื้อเงินประสม

สมัยหนึ่งที่ผมบวชเป็นสามเณรที่วัดแห่งหนึ่ง ขณะที่ผมทำความสะอาดบริเวณต้นโพธิ์ ได้พบโลหะชิ้นหนึ่ง เรียวยาว มีร่องตรงกลาง ปลายทั้งด้านเรียว ยางไม่ถึงคืบ มองดูคล้ายรางหมู ผมจึงนำไปให้พระอาจารย์ดู ท่านบอกว่านี่คือเงินฮาง เป็นเงินสมัยเก่า แต่ผมคิดย้อนหลังดูแล้ว น่าจะเป็นเงินฮ้อยมากกว่า เพราะโลหะที่ทำดูเหมือนจะไม่ใช้เงินจริง แต่อย่างไรก็ตาม เงินฮางหรือเงินฮ้อยชิ้นนั้นก็อยู่กับผมจนถึงทุกวันนี้

ความเชื่อเกี่ยวกับเงินเก่า เงินฮาง เงินฮ้อย

เงิน ไม่ว่าจะเป็นของยุคสมัยใด เป็นของเทศไหน ชนชาติใดก็ตาม คนโบราณถือว่าเป็นของค้ำคูณ นำความปลื้มใจมาสู่ผู้เป็นเจ้าของ ยิ่งเงินสมัยเก่าก่อนทำด้วยโลหะที่มีค่ามีเนื้อเงินเป็นต้น จึงถือว่าเป็นสิ่งที่มีค่าอยู่ในตัว ผู้เฒ่าผู้แก่ในสมัยก่อนจึงนิยมมอบเงินเก่าแก่โบราณไว้เป็นมรดกให้แก่ลูกหลาน นัยว่าเงินย่อมเรียกเงิน เงินย่อมดึงดูดเงินด้วยกันมา ทำให้ลูกหลานหรือผู้ที่ครอบครองมีความมั่งมี มีกินมีใช้ไม่ขัดสนเรื่องเงิน

แต่บางคนที่มีความรู้ในด้านอาคมก็นำเงินเก่าโบราณไปทำพิธีขอโชคลาภ ขอหวยจากเงินเก่าก็มี เพราะเงินนั้นผ่านกาลเวลามานาน เคยอยู่กับเศรษฐีมาก็มาก เคยทำความสุขให้กับคนอื่น เคยทำความปลื้มใจให้ใครหลายคน ทำความสำเร็จให้เกิดขึ้นมามากต่อมากแล้ว หลักการขอโชคลาภหรือขอหวยจากเงินเก่าน่าจะทำพิธีอุทิศส่วนกุศลให้กับผู้คนทั้งหลายที่เคยครอบครองเงินนี้มา ให้เขาเหล่านั้นได้อนุโมทนาส่วนบุญด้วย แต่เนื่องจากเงินนี้ไม่มีความจำเป็นสำหรับเขาแล้ว เราจึงทำบุญอุทิศให้กับเจ้าของเงิน เมื่อเขามีความสุขแล้ว เขาอาจจะนึกถึงความดีของเราด้วยการให้โชคลาภ