ถอดรหัส -ไปไม่กลับ หลับไม่ตื่น ฟื้นไม่มี หนีไม่พ้น- แปลว่าอะไร
เชื่อว่า ท่านผู้อ่านเคยไปร่วมงานสวดพระอภิธรรมในงานศพ ในขณะที่พระพิธีธรรมทั้งสี่รูปกำลังสวด ท่านจะใช้ตาลปัตรโดยมากมีข้อความว่า “ไปไม่กลับ หลับไม่ตื่น ฟื้นไม่มี หนีไม่พ้น”
ไปไม่กลับ หลับไม่ตื่น ฟื้นไม่มี หนีไม่พ้น แปลว่าอะไร มีความหมายอย่างไร ส่วนมากเรามักจะคิดรวบความหมายสั้น ๆ ว่า
ไปไม่กลับ คือความตาย
หลับไม่ตื่น ก็คือความตายอีก
ฟื้นไม่มี ก็เป็นความตายเช่นกัน
หนีไม่พ้น ก็ยังเป็นความตายอีกเช่นกัน
ทั้งหมดที่กล่าวมาก็ผิดอีกเช่นกัน แต่คำว่า ตายในที่นี้ หมายถึงอะไรตาย ตายจากอะไร เราสามารถถอดความหมายได้อีกหลายประการ ซึ่งล้วนแต่เป็นเครื่องแสดงธรรมทั้งนั้น
ไปไม่กลับ หมายถึง กาลเวลา ที่หมุนผ่านไปอย่างไม่มีวันหวนกลับ เมื่อวานได้ตายไปแล้ว ไม่สามารถหวนมาอีกได้ และวันนี้ก็กำลังจะตายไป ทุกเวลานาทีกำลังผ่านไป ไปแบบไม่กลับถือว่าตายไปแล้ว ข้อนี้ทำให้นึกถึงพุทธศาสนสุภาษิตว่า “กาโล ฆสติ ภูตานิ สพฺพาเนว สหตฺตนา กาลเวลา ย่อมกินสรรพสัตว์ พร้อมทั้งตัวเอง” ฉะนั้น เราต้องทำปัจจุบันที่ยังอยู่นี้ให้ดีที่สุด
หลับไม่ตื่น หมายถึง บุคคลผู้ประมาท ซึ่งอาจจะมีต้นเหตุมาจากอวิชชาบ้าง โมหะบ้าง เมื่อประมาทจึงทำให้เป็นคนมัวเมา ไม่สนใจในการดำเนินชีวิตที่ถูกต้องตามทำนองครองธรรม ไม่สนใจในบาปบุญคุณโทษ ผู้ประมาทแล้วเหมือนคนที่ตายแล้ว สมดังพุทธศาสนสุภาษิตที่ว่า “เย ปมตฺตา ยถา มตา ผู้ประมาท เหมือนคนตายแล้ว” และ “ปมาโท มจฺจุโน ปทํ ความประมาทเป็นทางแห่งความตาย” (ข้อนี้ ไม่ได้หมายความว่า บุคคลผู้ประมาท จะไม่กลับมาเป็นผู้ไม่ประมาท แต่หมายความว่า ตราบใดที่บุคคลนั้นยังประมาทอยู่ เปรียบเหมือนคนหลับอยู่หรือคนตายแล้ว แต่เมื่อเขาไม่ประมาทในภายหลัง ถือว่าตื่นแล้ว ฉะนั้น จงอยู่อย่างคนตื่น คือคนไม่ประมาท)
ฟื้นไม่มี หมายถึง สังขารของเราที่ร่วงโรยไปไม่มีวันฟื้น ผมมาดำไปขาวยากที่ฟื้นให้ดำเหมือนเดิมได้ สายตามายาวไปสั้น ฟันมามั่นไปคลอน หูมาหย่อนไปตึง ตอนเกิดเตาะแตะ เป็นหนุ่มสาวเต่งตึง เมื่อแก่โตงเตง และในที่สุดต้องตาย ไม่สามารถฟื้นมาเตาะแตะ เต่งตึง โตงเตง ได้อีกในสังขารนี้
หนีไม่พ้น หมายถึง “กรรม” ที่เราสร้างมาในแต่ละวัน ที่ไม่มีวันที่เราจะหนีกรรมนั้นพ้นไปได้ สมกับพุทธภาษิตที่ว่า
น อนฺตลิกฺเข น สมุทฺทมชฺเฌ
น ปพฺพตานํ วิวรํ ปวีสํ
น วิชฺชตี โส ชคติปฺปเทโส
ยตฺรฏฺฐิโต มุญฺเจยฺย ปาปกมฺมา.
บุคคลที่ทำกรรมชั่วไว้ หนีไปแล้วในอากาศ ก็ไม่พึงพ้นจากกรรมชั่วได้,
หนีไปในท่ามกลางมหาสมุทร ก็ไม่พึงพ้นจากกรรมชั่วได้,
หนีเข้าไปสู่ซอกแห่งภูเขา ก็ไม่พึงพ้นจากกรรมชั่วได้,
(เพราะ) เขาอยู่แล้วในประเทศแห่งแผ่นดินใด พึงพ้นจากกรรมชั่วได้,
ประเทศแห่งแผ่นดินนั้น หามีอยู่ไม่.
(เรื่องกรรมนี้ละเอียดมาก หากมีกรรมอื่นที่แรงกว่า กรรมนั้นจะให้ผลก่อน)
สรุปความหมาย ไปไม่กลับ หลับไม่ตื่น ฟื้นไม่มี หนีไม่พ้น
ไปไม่กลับ คือ กาลเวลา ตายไปทุกวัน ไม่มีกลับ
หลับไม่ตื่น คือ คนประมาท เหมือนคนตายแล้ว
ฟื้นไม่มี คือ สังขารที่เสื่อมไป ไม่มีฟื้นกลับมาเหมือนเดิม
หนีไม่พ้น คือ กรรม ดีหรือชั่ว เราจะเป็นผู้รับผลของกรรมนั้น
