มังคลัตถทีปนี หรือ มงคลทีปนี แปลยกศัพท์และโดยอรรถ หนังสือที่ทำให้แปลบาลีง่ายขึ้น

มังคลัตถทีปนี (บาลี: มงฺคลตฺถทีปนี) หรือ มงคลทีปนี เป็นปกรณ์วิเสสภาษาบาลี เพื่ออธิบายความในมงคลสูตรที่ปรากฏในพระไตรปิฎก 2 แห่ง คือ ในขุททกปาฐะและสุตตนิบาตแห่งพระสุตตันตปิฎก ท่านได้อธิบายถึงความหมายของพระสูตรนี้โดยละเอียดด้วยภาษาไพเราะและสละสลวย เนื้อหาอ้างอิงเนื้อความจากอรรถกถา ทั้งฎีกา ทั้งอนุฎีกา ทั้งคำเกจิอาจารย์ และมีการยกเรื่องจากคัมภีร์และชาดกอื่น ๆ มาอธิบายประกอบ ค้นพบเป็นคัมภรีใบลานและสมุดข่อยจารโดยอักษรพม่าและอักษรไทยเหนือ ต่อมาได้ปริวรรตเป็นอักษรไทยภาษาบาลี

มังคลัตถทีปนี รจนาโดยขึ้นพระสิริมังคลาจารย์ (สิริมงฺคโล) พระภิกษุชาวล้านนา เมื่อปีวอก จ.ศ. 886 ตรงกับ พ.ศ. 2097 ตรงกับสมัยพญาแก้วครองเมืองเชียงใหม่ (นวปุระ) ตอนที่ท่านแต่งมงคลทีปนีนี้ท่านได้อาศัยสูญญาคาร (เรือนว่าง) ที่สงบเงียบ ซึ่งตั้งอยู่ทางทิศใต้ของตัวเมืองเชียงใหม่ ห่างจากตัวเมือง 1 คาวุต (ประมาณ 4 กิโลเมตร) ปัจจุบันคือวัดตำหนักสวนขวัญศิริมังคลาจารย์

มังคลัตถทีปนี เป็นหนังสือที่ปราชญ์ภาษาบาลีทั้งศรีลังกาและพม่าให้การยอมรับโดยมีการนำไปเผยแพร่ยังประเทศศรีลังกา กัมพูชา ลาว และพม่า ส่วนคณะสงฆ์ไทยใช้มังคลัตถทีปนีเป็นหนังสือสำหรับการศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีชั้นเปรียญธรรม 4 ประโยค และเปรียญธรรม 5 ประโยค

มังคลัตถทีปนี หรือ มงคลทีปนี แปลยกศัพท์และโดยอรรถ ที่ผมนำมาแนะนำนี้ แปลโดยพระมหาธิติพงศ์ อุตฺตมปญฺโญ ซึ่งท่านได้แปลไว้โดยละเอียกมาก ๆ ซึ่งท่านเรียงไว้ดังนี้

1. ยกประโยคบาลีขึ้นมาเป็นแม่บท
2. แปลยกศัพท์ แปลยกศัพท์คือการแปลโดยพยัญชนะ เป็นการแปลศัพท์ต่อศัพท์ คำต่อคำ ซึ่งการแปลแบบนี้ทำสามารถรักษาความหมายเดิมของศัพท์ได้ได้มากที่สุด
3. แปลโดยอรรถ การแปลโดยอรรถคือการแปลโดยเนื้อความที่จะพึงเข้าใจในภาษาปัจจุบัน แต่ก็ไม่ทิ้งโครงสร้างเดิม

หนังมังคลัตถทีปนี หรือ มงคลทีปนี แปลยกศัพท์และโดยอรรถ อำนวยประโยชน์อย่างมากสำหรับผู้ศึกษาบาลีชั้นเปรียญธรรม 4 ประโยค และเปรียญธรรม 5 ประโยค หากนักบาลีมีหนังสือเล่มนี้เป็นคู่มือแล้วจะทำให้ท่านเรียนบาลีชั้นเปรียญธรรม 4 ประโยค และเปรียญธรรม 5 ประโยค ง่ายขึ้น สนุกขึ้น เป็นหนังสือในฝันของผม ซึ่งสมัยที่ผมเรียนบาลีไม่มีหนังสือแบบนี้เลย

ผมว่านักศึกษาบาลีชั้นเปรียญธรรม 4 ประโยค และเปรียญธรรม 5 ประโยคต้องแสวงหาและถูกใจหนังมังคลัตถทีปนี หรือ มงคลทีปนี แปลยกศัพท์และโดยอรรถอย่างแน่นอน

สุดท้ายขอกราบขอบพระคุณพระมหาธิติพงศ์ อุตฺตมปญฺโญ ที่ได้แปลหนังสือมังคลัตถทีปนี หรือ มงคลทีปนี แปลยกศัพท์และโดยอรรถฝากไว้กับวงารศึกษาพระปริยัติธรรมแผนกบาลีของคณะสงฆ์ไทยและฝากผลงานดี ๆ ไว้กับพระพุทธศาสนา ทำให้ผู้ที่ศึกษาภาษาบาลีง่ายขึ้น สนุกขึ้น ได้ผลยิ่งขึ้น อีกทั้งเป็นประโยชน์ต่อผู้สนใจในหลักธรรมคำสอนในพระพุทธศาสนาอีกด้วย

หนังสือมังคลัตถทีปนี หรือ มงคลทีปนี แปลยกศัพท์และโดยอรรถ

โครงสร้างในมังคลัตถทีปนี โดยพระมหาธิติพงศ์ อุตฺตมปญฺโญ