พระมหามัยมุนี แห่งมัณฑะเลย์: พุทธปฏิมามีชีวิต ศูนย์รวมแห่งศรัทธาของเมียนมา

พระมหามัยมุนี (Mahamuni Buddha) ณ เมืองมัณฑะเลย์ คือหนึ่งในปูชนียวัตถุอันศักดิ์สิทธิ์สูงสุดของประเทศเมียนมา เปรียบได้กับพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร (พระแก้วมรกต) ของประเทศไทย เป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองที่พุทธศาสนิกชนชาวเมียนมาให้ความเคารพศรัทธาอย่างสูงสุด และมีชื่อเสียงขจรขจไกลไปทั่วโลก ด้วยพุทธลักษณะอันงดงามและเรื่องราวตำนานที่เปี่ยมด้วยศรัทธา โดยเฉพาะอย่างยิ่งพิธีกรรมอันเป็นเอกลักษณ์หนึ่งเดียวคือ “พิธีล้างพระพักตร์” ที่จัดขึ้นทุกรุ่งเช้า

พระมหามัยมุนีประดิษฐานอยู่ ณ “วัดมหามัยมุนี” (Mahamuni Buddha Temple) หรือที่ชาวเมียนมาเรียกว่า “พะยาจี” (Payagyi) ซึ่งมีความหมายว่า “พระองค์ใหญ่” พระพุทธรูปองค์นี้ได้รับการนับถือว่าเป็น “พระพุทธรูปมีชีวิต” ด้วยความเชื่อที่ว่าได้รับประทานลมหายใจจากองค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าโดยตรง

ตำนานและความสำคัญ

ตามตำนานกล่าวว่า พระมหามัยมุนีหล่อขึ้นในสมัยพุทธกาล ขณะที่พระพุทธเจ้าเสด็จมายังเมืองยะไข่ กษัตริย์แห่งยะไข่ได้ทูลขอให้พระพุทธองค์ทรงประทานตัวแทนไว้เพื่อเป็นที่สักการะบูชา พระพุทธองค์จึงทรงประทานอนุญาตและประทานลมหายใจอันศักดิ์สิทธิ์เข้าไปในพระพุทธรูปองค์นี้ ทำให้พระมหามัยมุนีมิใช่เป็นเพียงรูปเคารพ แต่เปรียบเสมือนองค์แทนของพระพุทธเจ้าที่มีชีวิต

เดิมทีพระมหามัยมุนีประดิษฐานอยู่ที่เมืองยะไข่ (อาระกัน) จนกระทั่งในรัชสมัยของพระเจ้าปดุงแห่งราชวงศ์คองบอง ได้ทรงอัญเชิญมายังเมืองมัณฑะเลย์อันเป็นราชธานีในขณะนั้น และได้สร้างวัดเพื่อประดิษฐานอย่างสมพระเกียรติจวบจนถึงปัจจุบัน

พุทธลักษณะอันเปี่ยมศรัทธา

พระมหามัยมุนีเป็นพระพุทธรูปสัมฤทธิ์ทรงเครื่องกษัตริย์ ปางมารวิชัย มีขนาดหน้าตักกว้าง 9 ฟุต 6 นิ้ว และสูง 12 ฟุต 7 นิ้ว ด้วยความศรัทธาของสาธุชนที่เดินทางมากราบไหว้และปิดทองที่องค์พระอย่างเนืองแน่นตลอดหลายร้อยปี ทำให้องค์พระพอกพูนด้วยทองคำเปลวจนมีความหนามาก และมีลักษณะตะปุ่มตะป่ำ ไม่เห็นพุทธลักษณะเดิมที่ชัดเจนนัก ยกเว้นส่วนพระพักตร์ (ใบหน้า) ที่ยังคงความงดงามเปล่งปลั่งอยู่เสมอ ซึ่งเป็นผลมาจากการทำความสะอาดทุกวันในพิธีล้างพระพักตร์

พิธีล้างพระพักตร์: เอกลักษณ์หนึ่งเดียวในโลก

พิธีกรรมที่โดดเด่นและเป็นที่รู้จักมากที่สุดคือ “พิธีล้างพระพักตร์” ซึ่งจัดขึ้นทุกวันในเวลาประมาณ 04:00 น. พิธีนี้จะเริ่มต้นขึ้นโดยพระเถระชั้นผู้ใหญ่และลูกศิษย์จะเริ่มกระบวนการตั้งแต่การบรรเลงดนตรีปี่พาทย์ การสวดมนต์ จากนั้นจึงเริ่มทำความสะอาดพระพักตร์ด้วยน้ำผสมทานาคาอย่างประณีตบรรจง เสมือนการปรนนิบัติบุคคลอันเป็นที่เคารพรักสูงสุด เริ่มตั้งแต่การเช็ดพระโอษฐ์ การใช้แปรงสีพระทนต์ (แปรงฟัน) การใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำเช็ดพระพักตร์ และสุดท้ายคือการใช้พัดขนาดใหญ่พัดถวายจนแห้ง

พิธีกรรมอันน่าเลื่อมใสนี้ดำเนินไปท่ามกลางสาธุชนทั้งชาวเมียนมาและนักท่องเที่ยวที่มารอชมและร่วมอนุโมทนาบุญกันอย่างเนืองแน่นทุกวัน สะท้อนให้เห็นถึงความศรัทธาที่หยั่งรากลึกในวัฒนธรรมของชาวเมียนมา

ข้อควรปฏิบัติสำหรับผู้มาเยือน

สำหรับผู้ที่ต้องการเข้าสักการะพระมหามัยมุนี มีข้อควรปฏิบัติที่สำคัญคือ:

• การแต่งกาย: ต้องแต่งกายสุภาพเรียบร้อยทั้งชายและหญิง สวมเสื้อผ้าที่ปกปิดมิดชิด และต้องถอดรองเท้าก่อนเข้าสู่เขตพุทธาวาส
• การปิดทอง: อนุญาตให้เฉพาะผู้ชายเท่านั้นที่สามารถขึ้นไปบนฐานองค์พระเพื่อปิดทองได้ ส่วนผู้หญิงสามารถกราบสักการะได้จากบริเวณที่จัดไว้ให้เบื้องล่าง และสามารถฝากผู้ชายนำทองขึ้นไปปิดแทนได้
• การเข้าชมพิธีล้างพระพักตร์: เนื่องจากพิธีเริ่มในตอนเช้ามืด ควรเดินทางไปถึงวัดล่วงหน้าเพื่อจับจองพื้นที่ในการชมพิธี

พระมหามัยมุนีไม่เพียงแต่เป็นศูนย์กลางแห่งศรัทธาของชาวมัณฑะเลย์และชาวเมียนมาเท่านั้น แต่ยังเป็นมรดกทางวัฒนธรรมอันล้ำค่าที่สะท้อนถึงความเชื่อและวิถีปฏิบัติทางพุทธศาสนาที่สืบทอดกันมาอย่างยาวนานและยังคงเปี่ยมด้วยพลังแห่งศรัทธามาจนถึงทุกวันนี้