สระอโนดาต คือ สระน้ำศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อในศาสนาพุทธและศาสนาฮินดู ตั้งอยู่บนยอดเขาสุทัศน์ กลางป่าหิมพานต์ มีน้ำใสสะอาด บริสุทธิ์ เย็น และเต็มเปี่ยมไปด้วยพลังวิเศษ เชื่อกันว่าน้ำในสระอโนดาตสามารถชำระล้างบาปและความมัวหมองทั้งปวงได้
ที่ตั้งและลักษณะ:
- ตามคัมภีร์ไตรภูมิพระร่วง สระอโนดาตตั้งอยู่บนยอดเขาสุทัศน์ ซึ่งเป็นหนึ่งในเขาสัตตบริภัณฑ์คีรี ที่ล้อมรอบเขาพระสุเมรุ ศูนย์กลางแห่งจักรวาล
- มีภูเขาล้อมรอบ 5 ทิศ แต่ละทิศมียอดเขารูปร่างเหมือนหน้าสัตว์ คือ สีหมุข (หน้าสิงห์), หัตถีมุข (หน้าช้าง), อัสสมุข (หน้าม้า), คุหามุข (คูหา/ถ้ำ) และโคอุสุภมุข (หน้าวัว)
- น้ำในสระไหลออกมาตามปากของสัตว์ทั้ง 4 ยกเว้นทางคูหา
- สระอโนดาตกว้างยาวประมาณ 50 โยชน์ น้ำใสสะอาดราวกับแก้วมณี
- มีท่าน้ำ 4 ท่า สำหรับพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันต์ และฤาษีผู้มีอภิญญา
ความเชื่อเกี่ยวกับสระอโนดาต:
- น้ำศักดิ์สิทธิ์: น้ำในสระอโนดาตถือเป็นน้ำศักดิ์สิทธิ์ มีพลังในการชำระล้างบาปและความมัวหมองทั้งทางกายและทางใจ
- ที่สรงน้ำของพระพุทธเจ้าและพระอรหันต์: เชื่อกันว่าพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า และพระอรหันต์ มักจะมาสรงน้ำที่สระอโนดาต
- ที่อยู่ของพญานาค: ในบางตำนานกล่าวว่าสระอโนดาตเป็นที่อยู่ของพญานาคชื่อ “อโนดาต”
- สัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์: สระอโนดาตเป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์ ความดีงาม และนิพพาน
สระอโนดาตในวรรณคดี:
- สระอโนดาตถูกกล่าวถึงในวรรณคดีไทยหลายเรื่อง เช่น ไตรภูมิพระร่วง รามเกียรติ์ มหาชาติคำหลวง
- มักใช้เป็นฉากสำคัญในเรื่อง หรือเป็นสถานที่ที่ตัวละครเดินทางไปเพื่อชำระล้างบาป หรือแสวงหาความบริสุทธิ์
สระอโนดาตในปัจจุบัน:
- ยังไม่มีการค้นพบสระอโนดาตตามที่บรรยายไว้ในคัมภีร์
- นักวิชาการบางท่านสันนิษฐานว่า สระอโนดาตอาจหมายถึงทะเลสาบมานัสโรวาร์ (Lake Manasarovar) ในทิเบต ซึ่งเป็นทะเลสาบศักดิ์สิทธิ์ตามความเชื่อของชาวฮินดูและชาวพุทธ
- อย่างไรก็ตาม สระอโนดาตยังคงเป็นสัญลักษณ์สำคัญทางศาสนาและความเชื่อ เป็นตัวแทนของความบริสุทธิ์ ความดีงาม และเป้าหมายสูงสุดของการปฏิบัติธรรม
สรุป:
สระอโนดาตเป็นสระน้ำศักดิ์สิทธิ์ในป่าหิมพานต์ ตามความเชื่อทางศาสนาพุทธและฮินดู เป็นสัญลักษณ์ของความบริสุทธิ์ ความดีงาม และนิพพาน แม้จะยังไม่สามารถระบุตำแหน่งที่แน่นอนในโลกแห่งความเป็นจริงได้ แต่สระอโนดาตก็ยังคงเป็นสถานที่สำคัญในวรรณคดี ศาสนา และวัฒนธรรม
