ในอดีตกาลนานมาแล้ว ครั้นเมื่อองค์สมเด็จพระศาสดาสัมมาสัมพุทธเจ้ายังเป็นพระโพธิสัตว์เกิดเป็พญาลิง ชื่อวานรินท์ มีร่างกายสมบูรณ์แข็งแรง ได้อาศัยอยู่ในป่าตามลำพัง
ใกล้กับป่านั้นมีแม่น้ำใหญ่ ซึ่งมีเกาะอยู่เกาะหนึ่งอันเต็มไปด้วยต้นไม้น้อยใหญ่ที่มีผลสุกมากมาย ในบางวันพญาลิงนี้ก็จะไปหากินที่เกาะนั้น โดยการกระโดดเหยียบก้อนหินกลางน้ำข้ามไปมาระหว่างฝั่งแม่น้ำกับเกาะนั้น
ที่เกาะแห่งนั้นมีจระเข้ใหญ่อยู่ 2 ตัวผัวเมีย เมื่อจระเข้ตัวเมียได้เห็นพญาลิงนั้น นางก็อยากกินหัวใจของพญาลิง จึงได้บอกกับจระเข้ตัวผู้คู่ของตนนั้น
จระเข้ตัวผู้เมื่อได้ทราบเช่นนั้นก็ได้คิดหาวิธีอยู่นาน เมื่อคิดได้แล้วจึงได้ไปนอนนิ่งอยู่บนก้อนหินกลางแม่น้ำที่พญาลิงชอบกระโดดข้ามไปมา
พญาวานรเที่ยวหากินบนเกาะนั้นทั้งวัน พอตกเย็นจะกลับที่อยู่ของตน เมื่อได้มาถึงริมน้ำที่จะกระโดดข้ามไป พญาลิงเห็นก้อนหินที่ตนเคยกระโดดข้ามไปมามีลักษณะผิดปกติ คือ สูงกว่าเดิม จึงได้ทำทีพูดว่า “แน่ะก้อนหิน วันนี้ทำไมเจ้าจึงดูใหญ่โตขึ้น และทำไมไม่ทักทายเราเหมือนครั้งเก่าก่อน”
จระเข้นั้นคิดว่า วันก่อน ๆ ที่มาผ่านมา ก้อนหินคงจะพูดทักทายกับพญาลิงเทุกครั้งเป็นแน่ จึงเอ่ยขึ้นว่า “โอ้ เจ้าลิง มีอะไรหรือ”
เมื่อพญาลิงได้ยินเสียงตอบจากก้อนหินใหญ่จึงรู้ได้ทันทีว่าว่า นี่อันตราย จึงได้พยายามรวบรวมสติ แล้วย้อนถามออกไปว่า “เจ้าเป็นใคร ต้องการอะไร”
จระเข้ตอบว่า “ข้าเป็นจระเข้ ข้าต้องการหัวใจของเจ้า”
“สหายเอ่ย เรายินดีให้หัวใจแก่เจ้า เจ้าจงอ้าปากรองับเราเถิด ในเวลาที่เรากระโดดถึงตัว” พญาลิงกล่าวอย่างใช้ปัญญา
จระเข้กล่าวว่า “ตกลง” พร้อมกับอ้าปากรอ แต่เป็นด้วยธรรมชาติของจระเข้ เมื่ออ้าปากค้างอยู่ตาจะปิด เมื่อพญาลิงได้เห็นดังนั้นจึงกระโดดเหยียบหัวจระเข้นั้นแล้วกระโดดขึ้นไปอยู่บนชายฝั่งได้
จระเข้นั้นรู้สึกอัศจรรย์ใจในสติปัญญาของพญาลิงยิ่งนัก จึงได้กล่าวว่า “ผู้มีคุณธรรม 4 ประการ ย่อมจะข่มศัตรูได้ คุณธรรม 4 ประการ คือ
สัจจะ – พูดจริง
ขันติ – ความอดทนข่มความกลัว
ทมะ – รู้จักข่มใจ
จาคะ – เสียสละยอมเสี่ยงชีวิต
ท่านพญาวานรเอ๋ย ท่านเป็นผู้มีคุณธรรมเหล่านั้นอย่างแท้จริง”
เมื่อกล่าวจบจระเข้นั้นก็ว่ายน้ำกลับไปยังที่อยู่ของตน
