ข้อคิดคติธรรมจากนิทาน ไอ้ทอง ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่

มีนิทานพื้นบ้านเรื่องหนึ่งที่แม่มักเล่าให้ฟังอยู่เสมอในทำนองเป็นเรื่องที่เกิดขึ้นจริงว่า มีชายหนุ่มคนหนึ่งชื่อว่าทอง มีอาชีพทำนาอาศัยอยู่กับแม่ที่แก่ชรา วันหนึ่งเขาได้ออกไปไถนาแต่เช้าเหมือนกับคนอื่น ๆ ทั่วไปซึ่งคนในครอบครัวจะตามไปส่งอาหารทีหลัง ในเวลาเที่ยงเขารู้สึกเหนื่อยล้าเป็นอย่างมาก อีกทั้งรู้สึกเกิดอาการร้อนรนและหิวโซ

มารดาของหนุ่มชาวนานั้นมาส่งข้าว แต่วันนั้นมาช้ากว่าวันอื่น ๆ ที่เคยมา ลูกชายมองเห็นก่องข้าวที่มารดาถือมาให้นั้นก่องเล็กมาก เขารู้สึกโกรธมารดาเป็นอย่างมาก จึงเข้าทำร้ายมารดาด้วยความโมโหหิว ใช้คันไถนาฟาดไปที่มารดาของตนจนล้มเสียชีวิตลง จากนั้นเขาก็กินข้าวจากก่องข้าวเหนียวที่มารดานำมาให้ตน แม้จะกินจนอิ่มแล้วข้าวในก่องน้อยนั้นก็ไม่หมดก่อง เขาเริ่มได้สติ หันมามองมารดานอนตนที่นอนเสียชีวิตบนพื้น จึงทำให้เขารู้สึกเสียใจยิ่งนักที่ได้ทำผิดอย่างมหันต์ เขาจึงได้สร้างธาตุขึ้นมามีลักษณะเหมือนก่องข้าวเหนียวน้อยขึ้นมาด้วยมือเพื่อบรรจุอัฐิมารดาของตนเป็นการชดใช้บาปกรรมที่เขาได้ก่อลงไป

ธาตุก่องข้าวน้อยฆ่าแม่

สำหรับนิทานก่องข้าวน้อยฆ่าแม่นี้ เป็นเรื่องเล่าที่เล่าสืบต่อกันมานาน พ่อแม่ก็บอกว่าเป็นเรื่องจริง แต่ไม่รู้ว่าเกิดขึ้นที่ไหน ในสมัยใด เดิมที่มีความเชื่อกันว่าน่าจะเกิดขึ้นที่บ้านตาดทอง ตำบลตาดทอง อำเภอเมืองยโสธร จังหวัดยโสธร เพราะปรากฏมีธาตุเก่าแก่อยู่กลางทุ่งนามีลักษณะคล้ายก่องข้าวเหนียว (ถ้าจะมองให้เหมือนนะ) แต่ก็มีผู้ให้ความเห็นว่าน่าจะไม่ใช่ เพราะเป็นธาตุที่สูงใหญ่เกินกำลังของคน ๆ เดียวจะทำได้

ต่อมามีข้อสันนิษฐานใหม่ว่า ธาตุก่องข้าวน้อยตามตำนานเล่าขานนั้น น่าจะอยู่ที่วัดทุ่งสะเดา บ้านสะเดา ตำบลตาดทอง อำเภอเมืองยโสธร เพราะมีขนาดเล็กที่คน ๆ เดียวสามารถที่จะสร้างได้ ส่วนธาตุก่องข้าวน้อย หรือ พระธาตุตาดทอง บ้านตาดทอง มีขนาดใหญ่พอ ๆ กับพระธาตุอานนท์ วัดมหาธาตุ ซึ่งมีสถาปัตยกรรมที่มีรูปแบบเฉพาะตัว บุคคลคนเดียวที่ไม่มีความรู้ในเรื่องช่างไม่สามารถทำได้ จึงสมควรเรียกขานธาตุก่องข้าวน้อยที่บ้านตาดทองเสียใหม่ว่า พระธาตุตาดทอง หรือ พระธาตุถาดทอง

ข้อคิด คติธรรมจากนิทาน ก่องข้าวน้อยฆ่าแม่

• ควรทำดีกับพ่อแม่ผู้มีพระคุณในยามที่ท่านยังมีชีวิตอยู่ดี ดีกว่ามาสำนึกได้เมื่อท่านได้จากไปแล้ว
• คนที่ทำความผิดแล้ว สามารถกลับตัวเป็นคนดีได้ เราควรให้โอกาสเขา
• แม้การทำความดี ไม่สามารถลบล้างความชั่วได้ แต่เราก็ได้ทำความดี และเป็นคนดีตั้งแต่เริ่มกลับใจ
• ความโกรธนั้น ย่อมเผาผราญทุกสิ่งอย่าง อย่างที่โบราณว่า เห็นช้างเท่ามด
• ธาตุที่เป็นเจดีย์สิ่งก่อสร้างนั้น หากเกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันตสาวก หรือสร้างเพื่ออุทิศพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันตสาวก เราเรียกว่าพระธาตุ มีคำว่าพระนำหน้า แต่ถ้าเป็นสิ่งก่อสร้างที่ไม่ได้เกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้า พระปัจเจกพุทธเจ้า พระอรหันตสาวก เช่นที่บรรจุกระดูกคนทั่วไป เรียกว่า ธาตุ อย่างธาตุก่องข้าวน้อย
• พระธาตุตาดทอง หรือ พระธาตุถาดทอง บรรจุสิ่งของเครื่องใช้ที่เขาจะนำไปบรรจุไว้ในองค์พระธาตุพนม ซึ่งถือเป็นพุทธบูชา มีความเกี่ยวข้องกับพระพุทธเจ้า เรียกว่าพระธาตุตาดทอง หรือ พระธาตุถาดทอง ได้